Onderzoek naar alternatieve behandelwijzen?

Popeye. Evidence-based?

A.F. Cohen, J.J.E. van Everdingen

Popeye the Sailorman kent iedereen. In gevaar weet hij altijd een blikje spinazie te vinden en de spinazie gaat direct naar de biceps. Het gevolg is een functionele hypertrofie met duidelijk toegenomen spierkracht en de daarbij behorende bewondering van zijn vriendin Olive Oil.

Kraakbeen bestaat uit bouwstenen als glucosamine (een glucose-molecuul met een aminogroep) en chondroitine (een mucopoly-saccharide). Als we dat soort stoffen met het voedsel binnenkrijgen, worden ze afgebroken tot verwerkbare bouwstenen. De combinatie van deze stoffen is bij uw drogist te krijgen voor het soepel houden van de gewrichten en er zijn heel wat mensen die dergelijke capsules dagelijks slikken. De logica hierachter is ongeveer even vreemd als die van Popeye maar door het met een wetenschappelijk sausje te overgieten is het opeens waar. Dat sausje wordt geleverd door het doen van trials. De a priori kans van werkzaamheid is natuurlijk zo laag dat een wetenschappelijk onderzoek zinloos is. Als een perfect uitgevoerde trial zou laten zien dat de capsules werkten zouden we het toch niet geloven. Uitgaand van een natuurwetenschappelijke denktrant is afbraak van de werkzame stoffen niet anders dan het niet toedienen van het middel.

Toch gebeuren dat soort trials en recent is er een gepubliceerd in het New England Journal of Medicine (Clegg et al., New Engl J Med 2006;354:795-808) die laat zien dat de middelen niet werken bij osteoartrose van de knie, maar misschien wel in een subgroep met matig tot ernstige pijn. Toch nog hoop voor deze middelen?

Natuurlijk niet want subgroepanalyses die niet gerandomiseerd zijn, leiden vaak tot fout positieve resultaten. De beroemde epidemioloog Richard Peto demonstreert dit altijd door de gegevens van de trial die laat zien dat aspirine werkt bij het myocardinfarct te analyseren in subgroepen die worden bepaald door het sterrenbeeld van de patiënten. Dan blijkt dat in sommige sterrenbeelden aspirine niet werkt. Wij gebruiken dat niet bij behandelingsbeslissingen omdat astrologie geen deel uitmaakt van het natuurwetenschappelijk kader waarbinnen we werken.

Soms moet je lateraal denken, maar diegenen die afbraakstoffen van kraakbeen (na vertering in het maagdarmstelsel niet veel meer dan glucose en aminozuren) in staat achten een artrotisch kniegewricht te vinden om aldaar tot reparatie of pijnstilling te leiden (en dan nog alleen bij een bepaald niveau van pijn), treden wel erg buiten het traditionele denkraam. Een dergelijke trial had dus niet plaats mogen vinden en het eraan door een NIH instituut uitgegeven geld is simpelweg totaal weggegooid. De rationeel denkende artsen en patiënten gebruikten het toch al niet en diegenen die ook in intelligent design en kabouters geloven zullen het blijven gebruiken.

Te grote en onlogische stappen kunnen ook in een meer regulier onderzoekgebied genomen worden. Lees het onderstaande citaat van de website van het Nederlandse bedrijf Cells4Health (www.cells4health.nl):

‘Stamcellen zijn eigenlijk de “smart” cellen van ons lichaam. Deze cellen gaan uit zichzelf naar de plaats waar ze nodig zijn en vormen “vanzelf” uitgerekend het weefsel dat beschadigd is. Op deze wijze wordt ons lichaam hersteld en worden er continu nieuwe cellen en weefsels geproduceerd. Zo slim!’

Bij dit veelzijdige bedrijf kunt u de navelstrengstamcellen van uw pasgeborene laten invriezen, maar ook van uzelf. Wel even doorbijten want het afnemen van 60cc beenmerg onder lokaalanesthesie is geen pretje, maar dan heeft u ook wat. Het bedrijf regelt ook voor u dat uw stamcellen weer kunnen worden ingespoten. In geval van myocardischemie gebeurt dat in het (bijna) academische ziekenhuis Twente en als u toevallig last heeft van claudicatio of dwarslaesies moet u even naar Turkije. Volgens de website zijn de resultaten dan wel spectaculair.

Wij kunnen het ons helemaal voorstellen. Een stamcel brengt zijn (haar?) carrière door in het beenmerg met differentiëren naar saaie erythrocyten, maar droomt al jaren van het grote gebeuren. Op een dag gaat hij op reis en wordt opgewerkt, vermeerderd en ingespoten in de door de Turkse zon gebruinde kuiten van een patiënt met claudicatio. De cellen merken op dat de benen alsmaar stilstaan bij etalages van dameslingerie en besluiten daar wat aan te doen. Hun besluit is even simpel als gedurfd: Jongens, we gaan bloedvaten maken! Zo gezegd, zo gedaan, en de patiënt loopt na terugkomst uit Turkije met ferme pas naar de uitgang van het vliegveld. Die kleine rakkers van stamcellen kan je om een boodschap sturen. Overigens wel snel zijn, want volgens de Kamer van Koophandel was het laatste eigen vermogen van het bedrijf ca. 2 ton negatief, zodat u maar moet hopen dat ze niet gaan bezuinigen op de elektriciteitsrekening van de ijskast met uw pluripotente vriendjes.

Omdat uw columnisten het ook allemaal niet zeker weten hebben we toch maar een subsidieaanvraag ingediend voor een gerandomiseerde en gecontroleerde trial waarbij proefpersonen spinazie toegediend krijgen. Bicepsvolume gemeten met MRI en het relevante klinische eindpunt de Performance Index in straatgevechten zullen (natuurlijk in de New England Journal) het definitieve antwoord geven.

Bron: Mediator, april 2006, jaargang 17, nummer 3

Bovenstaande column is met toestemming van de schrijvers en de redactie van Mediator in zijn geheel overgenomen.

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.