Paarden tegen autisme, flinke humbug

Zo’n paardenbehandeling, waar inmiddels een aantal maneges in Nederland aan “doen”, is wat de gepensioneerde hypnose-psychiater, Ridder Dijkshoorn, graag zou zien opgenomen in de officiële behandelprotocollen voor kinderen met autisme. Er is inmiddels voldoende wetenschappelijke onderbouwing voor, zo meent hij. Dijkshoorn is organisator van een symposium voor psychiaters en psychologen half september in de congreshal van het KNHS-centrum (Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie) in Ermelo. “Accreditatie is aangevraagd bij de specialistenverenigingen”, luidt zijn belofte in de brochure om psychiaters en psychologen over de streep te trekken. 4 punten maar liefst. Inschrijfkosten 200 euro per persoon.

Op veel manege-websites is over de autisme-behandeling te lezen: “Reis te paard op weg naar genezing, helende werking voor kinderen met autisme”. Het zijn kreten waarmee maneges in Nederland klanten werven, vaak betaald vanuit persoonsgebonden budgetten. Steeds meer maneges bieden de behandeling aan en melden daarbij, als aanprijzing, dat de behandeling wordt uitgevoerd door een “geaccrediteerde” Horse Boy- begeleider, een “kindercoach”. 

De Amsterdamse manege Boerderij op IJburg, de manage van Carola Beekman in Arnhem (“practitioner 3***, na twee weken Texas), Kairos, de Praktijk voor Animal Assisted Interventions (AAI) in Etten-Leur (ook voor dolfijnen) en manege Het Paardrijk in het Brabantse Berlicum zijn alle in Isaacson, de uitvinder van deze autismetherapie, The Horse Boy Method.

Symposiumorganisator Ridder Dijkshoorn heeft Rupert Isaacson naar Nederland gehaald. Van 9 tot en met 12 september wordt in Ermelo de Horse Event gehouden, de grootse jaarlijkse paardenmanifestatie in de Benelux. Isaacson zal op alle drie dagen van het Horse Event een “gave demonstratie geven”. “Kom kijken hoe je met dressuuroefeningen als piaffe, passage, verzamelde galop en terre à terre, kinderen en volwassenen met neuropsychiatrische aandoeningen als autisme, AD(H)D, PTSS ect. kunt helpen”, zo lezen we.

Isaacson gebruikt technieken uit de klassieke paardendressuur voor zijn methode bij mensen met neuro-cognitieve aandoeningen om “het zenuwstelsel te kalmeren en om te komen tot communicatie en leren”, luidt de belofte. “Kinderen met autisme leren met paarden te communiceren op een natuurlijke en ongedwongen manier.” 

Isaacson is een Britse journalist en tegenwoordig paardentrainer in Texas. Zijn zoon Rowan heeft een ernstige vorm van autisme. Met paarden wordt dat zo’n tien jaar geleden allemaal anders. Zittend voor bij hem op het paard gaat de dan vijfjarige Rowan praten en heeft minder woedeaanvallen. Voor vader Rupert is dit voldoende reden om vervolgens met een paard door Mongolië te trekken, met zoon Rowan. Daar, zo heeft hij gehoord, wonen nomadenstammen samen met paarden. Daar valt veel te leren, moet zijn gedachte geweest zijn. Isaacson merkt dan dat veel ongemakken van autisme zoals driftbuien bij zijn zoon verminderen, tekent hij op. Isaacson schreef er in 2009 het boek “The Horse Boy” over, over een tocht van sjamaan naar sjamaan op weg naar genezing, zo luidt de beschrijving die manege Het Paardenbos in Bergen (NH) hier aan geeft. Het boek werd een bestseller. Op YouTube is een verfilming van het boek te zien, ook gedateerd in 2009. 

Een sjamaan, lezen we op Wikipedia, is een “soort priester die in zijn gemeenschap de communicatie met de geestenwereld verzekert en magie aanwendt om zieken te genezen.” Met wetenschap heeft dit mystieke gedoe dus niet veel van doen. Toen er bij zoon Rowan na een jaar terugval was, herinnerde Isaacson zich dat de belangrijkste sjamaan in Mongolië, ene Ghoste, hem had gezegd dat hij nog drie healingen moest laten doen voor dat “het” zou werken. Waarna hij met zijn zoon een lange reis maakte langs de bosjesmannen in Afrika en naar Australie en deed als laatste een healing bij de Navajo-indianen, meer bij hem om de hoek. En, zo lezen we in de uitnodiging van het bijscholingssymposium voor psychiaters in Ermelo: “En Rowan herstelt en de Horse Boy Method is geboren.”

Het “wetenschaps”-symposium wordt gehouden op de slotdag van de paardendagen in Ermelo, op zondag. Nederlandse professionals, waaronder de “leading” hoogleraren in het veld, kunnen dan kennis maken met deze therapie voor kinderen met autisme, schrijft Dijkshoorn in zijn uitnodiging. De deelnemers krijgen uitgelegd hoe de paarden worden ingezet om “stress te verlagen, het brein op te bouwen en zo deze prachtige kinderen tot bloei te laten komen. Rupert is enthousiast over deze mogelijkheid om ook professionals over deze methode te vertellen”, aldus de tekst op de uitnodiging. Aan het eind van de symposiummiddag is een paneldiscussie gepland waar hopelijk de uitgenodigde “leading” hoogleraren aan deel zullen nemen”, schrijft Dijkshoorn in een e-mail.

Helaas, ze zullen dit niet doen, blijkt uit een rondgang langs de wetenschap. Enkele hoogleraren naar wie volgens Dijkshoorn een uitnodiging zou zijn gestuurd, reageren verbaasd. “Dit is voor mij geheel nieuw en scoort wel hoog op de verwondering. Ik heb geen uitnodiging ontvangen en zou er ook niet op ingaan”, schrijft er een in een e-mail. Een andere: “Voor mij hetzelfde, de eerste keer dat ik hier van hoor.” Twee geraadpleegde hoogleraren hebben wel een uitnodiging gekregen. Een schrijft in een e-mail: “Ik heb niet gereageerd.” De andere mailt: “Ik heb het vermoeden dat hier de vereniging NVvP (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie) wordt misbruikt door die accreditatie te noemen op de uitnodigingskaart.” Hij gaat ook niet.

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid, naar wie volgens de symposiumfolder ook een uitnodiging is gestuurd, gaat ook niet komen, laat ze via haar woordvoerder weten. En ook bij het aanvragen van accreditaties bij de NVvP, de NVP (Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie), het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen) en het NVO (Nederlandse Vereniging van Pedagogen en Onderwijskundigen) lijkt het niet zo’n vaart te lopen. “Er is tot op heden geen aanvraag voor accreditatie ingediend met betrekking tot de door u genoemde cursus bij het Kwaliteitsregister van de NVP”, laat de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie weten. “Als ze dit zouden doen wordt er sowieso géén accreditatie toegekend omdat niet wordt voldaan aan de inhoudelijke criteria.” 

De bewering dat de Horseboy-methode om kinderen met autisme te helpen ontwikkelen “evidence based” is , behoeft enige nuance. Dijkshoorn komt, zoals hij zelf in een e-mail omschrijft, met een “behoorlijk lange lijst”. In die lijst staan echter alleen referenties naar artikelen over de (biologische) werking van stoffen zoals cortisol en oxytocine, het woord paard is echter niet in de lange lijst te vinden, ook niet in het Engels.

Een eigen kijkje op PubMed onder de zoektermen autism horse(back) levert een twintigtal publicaties op.Kritiek: onder deze twintig zijn enkele vergelijkende effectstudies maar daarbij ontbreekt vaak een echte controlegroep. Bij sommige wordt alleen het oordeel van de ouders gevraagd dus niet van onafhankelijke waarnemers. De meeste studies wijzen op verbetering op een paar (neven)symptomen zoals prikkelbaarheid, hyperactiviteit en sociale cognitie-problemen. De belangrijkste (niet beantwoorde) vraag is echter: houden die gemeten verbeteringen stand of vormen ze een kort effect van een prettige activiteit? En dan ligt er nog de vraag wat een eventueel werkingsmechanisme zou kunnen zijn. Een antwoord daarop is er niet.

Conclusie: er zijn wat aanwijzingen dat paarrijden een nuttige vorm van recreatie is. Leuk als kinderen met autisme, een aandoening met overigens zeer verschillende gradaties, daardoor meer naar buiten treden, na ritjes op een paard. Of, zoals ook gebeurt, na zwemmen met dolfijnen. Iemand kan van pony-/paardrijden tijdelijk wat vrolijker, toeschietelijker worden. En ouders kunnen zich wellicht iets meer met het autisme van hun kind verzoenen als zij daarbij betrokken worden. Dit kan ook op andere manieren: samen drummen of zwemmen (met of zonder dolfijnen), ritmische gymnastiek doen, enzovoort. Vooral doen dus, maar maak het niet groter en wetenschappelijker dan het is. Paarden zijn leuk om er bij te doen en mogelijk stimuleert het kinderen tot wat (meer) contact.

Kinderen met autisme moeten het vooral hebben van deskundigen in het veld, niet van paardrijdende managehouders die zichzelf omschrijven als kindercoach. Verklaringen als “door ritmische beweging van de heupen maakt het kind het hormoon oxytocine aan, dat gelukzalige gevoelens bevordert en leren triggert”, zijn belachelijke beweringen die nergens worden onderbouwd. Termen als heling, genezen zijn uit den boze, ze geven valse hoop aan wanhopige ouders.

De functionaliteit van de Horse Method bij autisme is dus verre van wetenschappelijk bewezen, zoals Ridder Dijkshoorn beweert. Bijscholingsorganisator Dijkshoorn heeft iets met paarden. Hij heeft een tijdje het tijdschrift “Spiritueel met paarden” in de lucht gehouden. Ridder Dijkshoorn is ook de oprichter van een schaakstukkenmuseum in de buurt van het metrostation Blaak in Rotterdam, waar hij in 2006 een deel van zijn eigen ivoren paardencollectie heeft gestald.