Ref. Dagblad faciliteert orthomoleculaire reclame van Van Klinken

Het Reformatorisch Dagblad (RD) steunt kwakzalverij. Columnist Jan van Klinken mag in zijn wekelijkse column en in zijn nieuwsstukken zijn kritiekloze orthomoleculaire geloof belijden. Hij adoreert in zijn stukken beruchte kwakzalverartsen zoals de inmiddels overleden Cornelis Moerman en supplementen- en kruidenschuivers als Gert Schuitemaker en basisarts Engelbert Valstar. 

Ergens commentaar vragen over de beweringen van deze heren vergeet Van Klinken gemakshalve. Van Klinken is hardleers, hij promoot al jaren kwakzalverij. Hoe kan dit, in een krant die zich serieus neemt? Van Klinken heeft een eigen communicatiebedrijfje, Alphapubliciteit in Leerdam en werkt als freelancer voor deze christelijke krant. Hij wordt per bijdrage betaald.

Recentelijk ging Jan van Klinken in RD uit zijn dak over ProstaSol, een Zwitserse kruidenmengsel dat prostaatkanker de wereld uit zou helpen. De kop boven het stuk: ”Met kruiden kankercellen beteugelen.” Jan van Klinken heeft er geen moeite mee twee Heren te dienen. De journalist van het Reformatorisch Dagblad is – vreemd genoeg – ook adjunct-hoofdredacteur van het orthomoleculaire blad Uitzicht, is in het colofon te lezen. Uitzicht is het maandblad van de Moermanvereniging MMV. ‘Magazine voor Natuurlijke Kankerbestrijding; luidde de ondertitel van het blad vroeger. Van Klinken gebruikt er tegenwoordig de verhullende kwalificatie ‘gezondheidsmagazine’ voor. Van Klinken tikt in het Moerman-blad al jaren stukken over zijn orthomoleculaire geloof.

Begin januari legde Van Klinken het waarom nog eens uit in zijn RD: “Fytotherapie behoort tot de meest onderschatte onderdelen van de geneeskunde.” De journalist vergeet er bij te vermelden dat fytotherapie – niet zonder reden – geen onderdeel uitmaakt van de reguliere geneeskunde. 

Promotie op alle fronten

In dezelfde week dat hij ProstaSol promootte in een lang artikel in het RD, deed hij dat ook op de website van de Moermanvereniging. De patiënt die hij in het RD aan het woord laat, is ook te zien in een videoboodschap die hij tegelijkertijd op de Moerman-site heeft gezet. Boven de tekst heeft Van Klinken de kop gezet: “Prostaatkanker onder controle”. 

In maart dit jaar zette Van Klinken enkele videoboodschappen van prostaatkankerpatiënten, in behandeling bij de beruchte Valstar, op de Moermanwebsite. Ze mochten bij hem leeglopen over ProstaSol. De ‘onderzoeksjournalist’ zette er juichende koppen boven: “Alweer prostaatkankerpatiënt die geen reguliere kuur nodig had.”

Boven een andere recente videoboodschap op de Moerman-site staat: “Prostaatkanker onder controle dankzij kruiden en paddenstoelen.” De patiënten stellen baat te hebben gehad bij de kruidenmix en goochelen ten bewijze met stijgende en dalende PSA-waarden.

Het zijn niet te controleren beweringen, die vermoedelijk gecatalogiseerd moeten worden in het n=1 bakje. Bovendien: een van de patiënten begon te slikken nadat in het reguliere circuit zijn prostaat was verwijderd. Van Klinken promoot al jaren ProstaSol. Een van de patiënten in zijn recente RD-artikel liet hij in maart 2014 ook al aan het woord. Toen in het jubileumnummer van het Moerman-tijdschrift Uitzicht. De kop erboven: “Prostaatkanker: paddenstoelextract zorgt voor verbluffend resultaat.” lardeerde hij het stuk met een videoboodschap van deze Valstar-patiënt. 

ProstaSol

ProstaSol is een mix van een achttal gemalen Chinese kruiden. Het gaat onder meer om zaagpalm, glidkruid, ginseng, brandnetel en gember. Het zijn kruiden die ook in de schappen van de goed gesorteerde drogist zijn te vinden. Ze zouden werken als antioxidant en verder een ontstekingsremmende werking hebben. Er zijn geen klinische studies die dit bewijzen, noch voor de mix, noch voor de individuele kruiden. ProstaSol wordt geproduceerd door het Zwitserse Aeskulap International in Luzern, het bedrijf MedPro in Scherpenzeel – in het hart van de Bible Belt – is de distributeur.

In het databestand PubMed zijn enkele publicaties te vinden over ProstaSol, meestal aangeduid als pc-spes (‘pc’ staat voor ‘prostaatcarcinoom’, ‘spes’ is Latijn voor ‘hoop’). De meeste publicaties  over ProstaSol – de mix is niet gedefinieerd en heeft niet altijd dezelfde samenstelling – beschrijven celkweekstudies of cases-studies: typisch n=1 dus. De artikelen zijn vaak in het Chinees of in het Russisch.

In de gemalen kruiden zitten vaak ook hormoonachtige stoffen, fyto-oestrogenen. Enkele publicaties gaan over bijwerkingen en over interacties met andere medicijnen. Zo ontdekten Amerikaanse hematologen bij twee ProtaSol-slikkers trombose, een bekende complicatie van oestrogeengebruikt.

De meeste publicaties over pc-spes dateren van zo’n vijftien jaar geleden. “Hoop of hype?” was de kop boven een beschouwend artikel. De auteur, een hematoloog, oordeelde vernietigend over het kruiden product: veel te gevaarlijk vanwege de vele vuiligheid – kenmerkend voor kruidenmixen – erin, onder meer stoffen met trombose-bevorderende werking. Producten zijn indertijd uit de handel genomen. Niemand die er daarom klinische studies mee wil doen, concludeerde hij. Geen instituut of onderzoek heeft zich sindsdien gewaagd aan patiëntenonderzoek.

Jan van Klinken is het ontgaan en roept nog steeds om onderzoek. De wetenschapsredactie van zijn eigen krant was oplettender. Drie weken na zijn hijgerige ProstaSol-stuk in het RD meldde de wetenschapsredactie – getipt door een “ter zake kundige abonnee” dat enkele jaren geleden ook in Nederland ProstaSol vervuild is geweest en uit de handel is gehaald. Toen zat er het gevaarlijke DES-hormoon in. 

Belangenverstrengeling

In het net verschenen juni-nummer van het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij (NttdK) wast deze tipgever – gepensioneerd farmacoloog Dick de Vos – journalist Jan van Klinken, en in zijn kielzog het RD, flink de oren. Vanwege niet gemelde belangenverstrengeling en het promoten van kruidenspullen met inherent gevaarlijke vuiligheid.

Van Klinken draagt zijn orthomoleculaire geloof breder uit. Over kruiden tikt hij vaak juichende stukken. Neem kurkuma (geelwortel), een specerij waar veel alternatievelingen mee dwepen. Ze schrijven er een kankerremmende werking aan toe zonder dit overigens te kunnen onderbouwen. “Kurkuma slikken vooral bij darmkanker”, kopte Van Klinken twee jaar geleden zijn stuk op de MMV-site van de Moerman-vereniging. 

In een artikel over kurkuma op de website van zijn bedrijf Alpha Publiciteit lezen we: “Onderzoek stagneert omdat aan de stof niets te verdienen is, omdat er geen patenten op te krijgen zouden zijn”. Van Klinken legt – zoals veel alternatieve gelovers – hiermee de schuld bij de farmaceutische industrie dat bepaalde stoffen als kurkuma de kliniek niet bereiken. De harde werkelijkheid is anders. Kurkuma is een alternatieve hype. Farmacologen hebben al jaren geleden ontdekt dat het lichaam kurkuma veel te snel afbreekt, waardoor de concentratie in het bloed veel te laag blijft om – elders – in het lichaam enige (genezende) werking te kunnen doen. Ook dit is orthomoleculair gelovige Jan van Klinken ontgaan.

RD en kruidengeloof

Het christelijke dagblad heeft iets met kruidengeloof. Journalist Wim van Hengel – hij werkt al vele jaren bij de wetenschapsredactie van het RD – ging Van Klinken zes jaar geleden (2012) voor in adoratie van ProstaSol en van kruidenkwakzalver Valstar. 

Steef de Bruijn is hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad. De Bruijn zou iets moeten weten van wetenschap en gedegen onderzoek. Hij studeerde en promoveerde per slot van rekening aan de Wageningen Universiteit op onderzoek naar plantenhormonen en groei van zaden. De Bruijn werkt sinds 1996 bij het RD, tot 2004 als wetenschapsredacteur. Daarna werd hij stapsgewijs geroepen tot het hogere ambt van hoofdredacteur. Ondanks zijn wetenschappelijke opleiding lijkt hij geen moeite te hebben met een columnist/journalist die in zijn krant kritiekloze stukjes schrijft over het orthomoleculaire geloof. En dat ook nog eens doet voor een orthomoleculair tijdschrift.

Op vragen van de Vereniging tegen de Kwakzalverij over deze vreemde belangenverstrengeling reageerde hij niet.

Reactie Jan van Klinken – juli 2018

Jan van Klinken (columnist van het Reformatorisch Dagblad/ook werkzaam voor de Moermanvereniging MMV) kan zich niet vinden in bovenstaand webstuk over zijn reilen en zeilen in de orthomoleculaire wereld. Zijn reactie willen we u niet onthouden:

“Het stuk van Broer Scholtens bevat een groot aantal feitelijke onjuistheden die niet onweersproken mogen blijven. Volgens hem zou ik kritiekloos geloven in de orthomoleculaire geneeskunde. Onzin. Op onderdelen is er zoveel wetenschappelijk bewijs voor dat het me aanspreekt. Dat is alles. Ook zou ik Moerman, Houtsmuller en Schuitemaker adoreren. Dat is eveneens flauwekul.

Laat ik me beperken tot Moerman. Hij dacht het kankervraagstuk te hebben opgelost, hetgeen helaas niet het geval bleek. Wel heeft hij een nieuw spoor gewezen in de bestrijding van kanker waarbij het afweersysteem centraal staat. De reguliere kankerbestrijding ontwikkelt zich de laatste jaren ook in deze richting. MMV gaat in dit spoor verder. Het draagt uit dat kankerpatiënten moeten zorgen dat ze in optimale conditie verkeren, zeker als ze zware reguliere behandelingen ondergaan. Voor die missie is voldoende wetenschappelijk bewijs. Het is voor mij een volslagen raadsel wat dit met kwakzalverij heeft te maken.

Zelf verzorg ik sinds vijf jaar de website van MMV. Ik heb in die periode ruim 1200 nieuwsberichten verzorgd. Ik zou werkelijk niet weten welk nieuwsbericht in de categorie kwakzalverij thuis hoort. Verder verzorg ik video-interviews met (ex-)patiënten voor mmv.nl. Patiënten vertellen in die interviews over de meerwaarde van de Moermantherapie in hun vaak reguliere strijd tegen kanker. Het was tijdens die interviews dat het mij opviel hoeveel baat prostaatkankerpatiënten hebben bij het kruidenmiddel Prostasol. Ze konden dat aan de hand van hun PSA waterdicht aantonen. Dat kon geen toeval meer zijn.

Reformatorisch Dagblad verzocht me hiervan melding te maken. Ik heb dat gekoppeld aan de oproep onderzoek naar genoemd middel te doen. Geen zinnig mens die mij daarom van kwakzalverij zal beschuldigen, op Broer Scholtens na.”