Trachitol past reclame aan na klacht bij Reclame Code Commissie

“Trachitol doodt bacteriën en virussen die keelpijn veroorzaken”, klinkt er in een tv-reclame. Bij zo’n vergaande belofte bij een zelfzorg-geneesmiddel in combinatie met de timing, kun je op je klompen aanvoelen dat de tekst niet klopt. Immers: als het middel écht bacteriën zou doden zou het een antibioticum zijn en als het écht virussen zou doden zou Trachitol het middel van eerste keus zijn bij behandeling van verkoudheden en natuurlijk ook bij een corona besmetting. Dit is niet het geval. Trachitol werd 17-04-74 voor het eerst vergunning verleend en is dus al 50 jaar op de markt. Er is voldoende tijd verstreken om de beweerde werkzaamheden aan te tonen.  

Collega Bert Keijzer scheef in maart 2024 in zijn column in Trouw dan ook: “Als Trachitol tegen virussen helpt, dan ben ik een dochter van de paus”.

Mág dit allemaal, claims die niet kloppen voor zelfzorg-geneesmiddelen? Bij de aankoop van een tweedehands auto of een nieuwe stofzuiger houd je als consument altijd rekening met overdrijving door de aanbieder, voor geneesmiddelen zou dat toch niet moeten?

Code voor publieksreclame voor Geneesmiddelen 

Voor dit soort reclames is de Code voor Publieksreclame voor Geneesmiddelen (CPG) opgesteld. Deze bevat een paar duidelijke criteria die het publiek moeten beschermen voor al té enthousiast marketing-personeel. Een zelfzorggeneesmiddel moet volgens de CPG voldoen aan 29 criteria. 

Nummer 6 zegt: ‘reclame mag niet in strijd zijn met de SmPC-tekst (de Samenvatting van de productkenmerken) uit het registratiedossier van het geneesmiddel en evenmin in strijd zijn met de informatie in de bijsluiter  en op de verpakking’. 

In geen van die genoemde teksten staat dat Trachitol virussen kan doden. Criterium nummer 9 uit de CPG zegt: ‘Reclame voor een geneesmiddel dient een objectieve voorstelling van zaken te geven en mag niet misleiden’ (met als toelichting: mag niet overdrijven en mag niet aanzetten tot onnodig of overdadig gebruik). 

Achtergrondinformatie Trachitol

Trachitol wordt aanbevolen bij beginnende keelpijn en heeft naar verluidt een tweevoudige werking: 

– het vermindert de pijn door de lidocaïnehydrochloride die een plaatselijke pijnstillende werking zou hebben en het propyl-4-hydroxybenzoaat is een bacteriegroei remmende stof.

– In de SmPC-tekst wordt het beschreven als een antisepticum met antivirale en antibacteriële eigenschappen.

-Werkzaamheid volgens bijsluiter: bacteriegroei-remmende stof.

– Het Farmacotherapeutisch Kompas raadt het gebruik af op farmacotherapeutische gronden. De pijnstillende werking wordt vooral veroorzaakt door het zuigen, niet door het middel.

– In de NHG-standaard en op de standaard gebaseerde consumenten-website Thuisarts.nl komt Trachitol niet in de adviezen voor.

– Trachitol is ongeveer 10 tot 14x zo duur als de behandeling volgens richtlijnen Thuisarts.nl.

– In 2013 kreeg Trachitol een AV-afleverstatus (Algemene Verkoop), hetgeen vooral inhoudt dat het niet gevaarlijk is mits verkocht in kleine hoeveelheden.

KOAG: gevaarlijk precedent

Net voor Kerst, op 21 december 2023, diende ik een klacht in bij de Reclame Code Comissie (RCC). Bij een klacht voor de RCC ten aanzien van dit soort geneesmiddelen moet eerst de barrière van de KOAG (Keuringsraad Openlijke Aanprijzing Geneesmiddelen) genomen worden die toetst aan de CPG. Die Raad adviseert de RCC.

De Keuringsraad gaf op 17 januari 2024 haar opinie, daarbij overigens geheel voorbijgaand aan het feit dat de antivirale werking niet wordt vermeld in de bijsluiter. De raad stelde verder dat het remmen van de vermenigvuldiging van bacteriën ook een soort van doden is omdat het uiteindelijk zorgt voor het “verdwijnen” van het micro-organisme. En dat kwam dichtbij genoeg om de teksten uit de reclame te rechtvaardigen. De Keuringsraad stelde ook dat enige mate van overdrijving is toegestaan in reclame zolang er geen sprake is van misleiding. De Raad vond hier geen geval van misleiding. Daarmee stond er opeens meer op het spel: een dergelijk vaag criterium – in weerwil van de intentie achter de CPG- zou fabrikanten de gelegenheid geven om een hausse aan extra gezondheidsclaims in reclames voor zelfzorggeneesmiddelen te stoppen.

Oordeel RCC

Op 29 januari 2024 heb ik bezwaar gemaakt tegen dit oordeel van de Keuringsraad. Op 12 februari stuurde de fabrikant (Salveo Pharma) zijn repliek: er is geen sprake van misleiding omdat de antivirale werking in de SmPC tekst staat (en in de bijsluiter “iets anders”).

Op 7 maart vond de hoorzitting bij de RCC plaats waarbij de interpretatie van de eerder genoemde criteria uit de CPG, als middel om het kopende publiek te beschermen tegen al te wilde reclameteksten, de inzet was. Op 4 april gaf de RCC haar oordeel (zie RCC- website, dossier 2024/00072). 

De reclame-uiting is in strijd is met de artikelen 6 en 9 CPG, de commissie beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.

Conclusie: de reclame uiting is niet alleen onjuist maar ook misleidend bevonden door de RCC.

De aanbeveling klinkt zwakjes, maar volgens Artikel 18 van de RCC is dit de strengste uitspraak die de RCC kan doen: mocht de fabrikant geen gehoor willen geven aan de aanbeveling (artikel 33, “Compliance”) dan kan er een mededeling volgen op de website van de SRC (Stichting Reclame Code) en de SRC kan besluiten op basis van een overeenkomst met ACM (Autoriteit Consument & Markt) om “gegevens doen toekomen aan de toezichthouder”. SRC is lid van EASA: European Advertising Standards Alliance, dus de boodschap kan ook naar het buitenland.

Helderheid, ook voor anderen

Fabrikant Salveo Pharma is niet in beroep gegaan, de reclame-uitingen zijn inmiddels aangepast. De fabrikant heeft zich dus wel wat aangetrokken van de aanbeveling van de RCC. En wellicht belangrijker: het precedent dat uit zou kunnen gaan van de interpretatie die de KOAG voorstelde is hiermee van de baan. Het is nu voor alle fabrikanten van zelfzorg-geneesmiddelen helder: een geneesmiddel is geen stofzuiger en overdrijving van geneeskrachtige werking in reclames is dus niet toegestaan. 

Met dank aan Yvonne Tak en Anne Jan Sikkema, bestuursleden van de Vereniging tegen de Kwakzalverij.

Martijn Coster is gepensioneerd huisarts en bestuurslid/penningmeester van de Vereniging tegen de Kwakzalverij