Transcranial Pulse Stimulation (TPS) heelt geen Alzheimer

Niet meer dan een paar N=1 anekdotes. Kwakzalverij? Er is geen wetenschappelijk bewijs dat Transcranial Pulse Stimulation (TPS) effectief is tegen ernstige aandoeningen zoals Alzheimer, long covid of vermoeidheid veroorzaakt door q-koorts of een burn-out. Fysiotherapeut Cas Wolbert, eens een goede hockeyer, heeft hier geen boodschap aan. In zijn Tim-Brain-winkel in Rosmalen behandelt hij patiënten met een verminderd geheugen en patiënten met cognitieve klachten vanwege long covid met een TPS-apparaat, meldt hij op zijn Linkedin-pagina. Als eerste in Nederland, hij kan de vraag niet aan. ‘Een nieuwe en innovatieve behandelvorm die patiënten verbetering geeft’, claimt Wolbert die op zijn website het woord Alzheimer zorgvuldig vermijdt maar ter onderbouwing verwijst naar de leverancier van zijn geleasede TPS-apparaat, het bedrijf Fyzziq in Vianen. De claims van het bedrijf gaan over herstel bij Alzheimer. Alzheimer-organisaties oordelen geheel anders. ‘Vermoedelijk placebo’, is hun onderbouwde oordeel.

Een TPS-apparaat zendt korte, gerichte geluidsgolven uit, bijvoorbeeld vier keer per seconde. Door deze geluidsgenerator met de vorm van een scheerapparaat langzaam op enkele millimeters afstand over de hoofdhuid te bewegen, zouden ‘aangetaste’ gebieden tot diep in de hersenen door de schokgolven worden geactiveerd. Een MRI-hersenscan waarop die ‘aangetaste gebieden’ te zien zouden zijn, bepaalt het puls traject. In een half uurtje wordt de hele hersenpan, geluidspulsen gevend, afgewerkt.  Alzheimer-patiënten, long covid-patiënten, ze hebben er allemaal baat bij, is de claim.

Zo zou bij long covid een korte behandeling – in twee weken zes keer ‘onder’ het apparaat – een voldoende hersteleffect geven. In Rosmalen moet voor deze behandeling meer dan 1400 euro worden neergeteld, de kosten van een MRI-scan niet meegerekend, schrijft een long covid-patiënt (postcovid) op een patiënten-website; hij meldt baat te hebben gehad bij de TPS-behandeling in Rosmalen. De scan heeft hij elders gemaakt (geschatte prijs 350 euro). Er zijn overigens ook patiënten die op internet melden geen baat te hebben gehad.

Effectief bij Alzheimer?

Storz Medical, de  Zwitserse producent van het TPS-apparaat Neurolith, claimt dat een TPS-behandeling ook effectief is bij patiënten met lichte en met matige Alzheimer. Storz is marktleider op het gebied van schokgolftherapie, een in de fysiotherapie gebruikte (overigens ook wetenschappelijk onbewezen) techniek om onder andere stijve spieren te behandelen.  Schokgolftherapie heeft de interesse van Cas Wolbert en verklaart vermoedelijk zijn hechte relatie met de Zwitserse producent van TPS-apparatuur. Wolbert is voorzitter van Shockwave Vereniging Impuls NVMST (Nederlandse Vereniging voor Musculoskeletale Shockwave Therapie). De fysiotherapeut kwalificeert zijn Tim-Clinics – een verlengde van zijn fysiotherapiepraktijk BijCas met ook dry needling in zijn pakket – als ‘expertise centrum voor regeneratieve behandelingen’, verwijzend naar de TPS-Alzheimer-behandeling.

De geleidelijke achteruitgang van de geheugenprestaties van Alzheimerpatiënten zou na een TPS-behandeling stoppen, de prestaties van de hersenen zouden zelfs kunnen verbeteren, claimen behandelaars; ze hebben het over een doorbraak. Zes tot negen behandelingen verspreid over een jaar, is het advies van de fabrikant; elke behandeling bestaat uit zes sessies van ongeveer 30 minuten in een tijdsbestek van twee weken. De kosten van zo’n langdurige behandeling bedragen vele duizenden euro’s.

Hoe het achterliggende biologische mechanisme eruit ziet? Fyzziq, de Nederlandse importeur van de apparatuur, ingefluisterd door fabrikant Storz, heeft het over stimulatie van BDNF (een herseneiwit) wat zou leiden tot zenuwregeneratie, stimulatie van vasculaire groeifactoren waardoor doorbloeding in de hersenen wordt gestimuleerd en nieuwe bloedvaten zouden worden gevormd. Verder lezen we iets over cel-permeabiliteit  en ionenkanalen die geopend zouden worden. Ook zouden de geluidspulsen leiden tot vaatverwijding onder de hersenpan, ontstekingsremmend werken en zouden  stamcellen worden aangezet tot ‘weefselspecifieke cellen’.

Onduidelijk

Of hier wetenschappelijke bewijzen voor zijn, is zeer de vraag, de relatie met de ziekte van Alzheimer is bovendien onduidelijk. Op de website van Tim-Brain, de praktijk van Cas Wolbert in Rosmalen, lezen we nog de volgende cryptische teksten: ‘TPS verbetert de (neuro) plasticiteit van de hersenen door specifieke hersengebieden te stimuleren met geluidsgolven. Deze stimulatie activeert verschillende processen die bijdragen aan het verbeteren van de (neuro) plasticiteit, wat het vermogen van de hersenen om zich aan te passen en te reorganiseren ondersteunt. Daarnaast stimuleren geluidsgolven verschillende biologische processen die bijdragen aan een betere doorbloeding.’  Dit zou resulteren in ‘betere’ geheugenprestaties. Indrukwekkende teksten, een plausibel biologisch mechanisme ontbreekt echter. Er komt uit Rosmalen geen antwoord op de vraag of hij – Wolbert – hierover weleens contact heeft gezocht met een neuroloog. De webredactie wel. De geraadpleegde neuroloog e-mailt, na lezing over de techniek: ‘Wat erg, aanpakken die claims. Ik ga nu voetbal kijken.’

Een wetenschappelijke onderbouwing achter de geclaimde effectiviteit bij zowel long covid als bij Alzheimer is er niet; studies waar de fabrikant en TPS-behandelaars naar verwijzen zijn vaak niet meer dan een poster op een TPS-congres, onderzoeken zonder controlegroep met kleine aantallen of artikelen gepubliceerd in een vaag tijdschrift. Bij de meeste onderzoeken is bovendien de Zwitserse producent Storz (met financiering) betrokken. Cas Wolbert schrijft op zijn website ook niet zeker te zijn over geheugenverbetering: ‘Er zijn verschillende studies uitgevoerd waarin het effect zichtbaar is. Hier kunnen we slechts nog met voorzichtigheid conclusies aan verbinden, maar ze zijn wel veelbelovend.’  Intussen is het een drukte van belang in zijn behandelkamer in Rosmalen, voor met name long covid-patiënten.

Alzheimer Nederland waarschuwt al enige tijd – zich zachtjes uitdrukkend- voor teveel optimisme over breinstimulatie met een TPS-apparaat. ‘De onderzoeksresultaten zijn niet overtuigend’, schrijft de organisatie op zijn website na raadpleging van neurologen die de beschikbare literatuur hebben bekeken. Die gaan zelfs een stap verder. ‘Wat er aan positieve resultaten wordt gemeld, is vermoedelijk een placebo-effect.’ De Duitse zusterorganisatie Deutsche Alzheimer Gesellschaft is het hier volledig mee eens, meldt de organisatie op zijn website.

Suggestief

De Duitse organisatie is boos op de suggestieve wijze waarop TPS-producent Storz zich op internet manifesteert, e-mailt de perswoordvoerder aan de webredactie. Het Zwitserse bedrijf onderhoudt twee websites waarvan de suggestie uitgaat dat ze brede informatie geven over Alzheimer, ook het brede werkterrein van de officiële Deutsche Alzheimer Gesellschaft. Niets is minder waar: de informatie op beide websites gaan alleen over TPS uit de Storz-winkel. De namen van de twee websites zijn misleidend: alzheimer-deutschland.de en alzheimer-science.com Gebruikers van TPS-apparaten verwijzen met enige graagte naar deze Storz-websites en niet naar de website van de officiële Duitse Alzheimer-stichting waar immers afwijzende teksten staan. Een Oostenrijkse tekstschrijver, freelance werkend voor de Zwitsers producent, beheert beide websites. Ze is bovendien actief op de sociale media.

Storz, marktleider op het gebied van shock wave-apparaten, beheert ook een eigen tps-site waarop te zien is dat het bedrijf vooral apparaten heeft verkocht in landen als Pakistan, Thailand en Oekraïne. In Duitsland heeft een twintigtal bedrijven een TPS-apparaat aangeschaft en/of geleased. Hieronder het ook in Nederland aan de weg timmerende kwakzalvercentrum Zentrum der Erweiterten Medicin in Frankfurt am Main waar ze naast TPS ook andere onbewezen alternatieve therapieën in hun behandelpakket hebben bijvoorbeeld hyperthermie, ozontherapie en ontgiftingsrituelen onder meer voor  vaak uitbehandelde kankerpatiënten.

In Nederland heeft Storz slechts twee TPS-apparaten uitgezet. Fysiotherapeut Cas Wolbert in Rosmalen heeft de beschikking over zo’n apparaat. De Storz-website meldt verder dat een vestiging in Amsterdam van BRAIN-NM Clinics in Antwerpen de beschikking heeft over een TPS-apparaat.  Dit bedrijf van de Vlaamse neuroloog Steven Laureys meldt op zijn website gespecialiseerd te zijn in ‘innovatieve behandelingen met neuromodulatie die wetenschappelijk bewezen effectief zijn’. Laureys doet onderzoek aan de universiteit in Luik, van afstand vanuit Canada waar hij inmiddels woont. Zijn onderzoek naar bijna-doodervaring en naar meditatie wordt veel bekritiseerd, blijkt uit een interview half november met hem in NRC.