TROS Radar: sluit chelatietherapie-klinieken

De Boer is cardioloog in het UMC St. Radboud in Nijmegen en voormalig voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC). De cardioloog neemt in de uitzending geen blad voor de mond en gebruikt kwalificaties als ‘oplichters’.

Lea Bouwmeester, Tweede Kamerlid van de PvdA, heeft op 14 november, naar aanleiding van de uitzending, vragen gesteld aan de minister van VWS. Ze vraagt de minister onder meer hoe te rijmen valt dat de Gezondheidsraad adviseert chelatietherapie alleen toe te staan voor het behandelen van metaalvergiftiging, terwijl deze infuustechniek in een twintig privéklinieken wordt gebruikt als niet-werkend antikalk-schoonmaakmiddel.

Met de vragen doet Bouwmeester een poging de patstelling te doorbreken waarin de IGZ meent te zitten. In een verklaring, geplaatst op de website van Tros Radar, stelt de inspectie chelatietherapie als alternatieve behandeling te beschouwen, omdat ‘er geen bewijs is voor de medische werkzaamheid.’ De behandeling is in Nederland echter niet verboden. De IGZ zegt geen bevoegdheid te hebben ‘bepaald soort behandelingen’ te verbieden. De IGZ meldt wel ‘een chelatie-arts, die berispt is door het centraal tuchtcollege, al geruime tijd nauwgezet te volgen.’

Het gaat hier om Peter van der Schaar met een chelatiekliniek in Leende. De Radar-uitzending beschrijft uitgebreid het geval van een hartpatiënt die, bijgestaan door de Vereniging tegen de Kwakzalverij, Peter van der Schaar voor het regionaal tuchtcollege in Eindhoven sleepte. Deze patiënt kreeg tientallen infusen met het ontkalkingsmiddel EDTA (à raison van tienduizend euro) met het idee dichtgeslibde aderen (‘aderverkalking’) te openen. Aan het eind van de infuusrit (maanden achtereen, wekelijks vaak drie maal) moest de patiënt in allerijl naar een ziekenhuis worden gebracht, waar hij vijf bypasses kreeg omdat inmiddels meer kransslagaderen waren dichtgeslibd.

In 2011 schorste het regionale tuchtcollege Van der Schaar voor een jaar, omdat hij de patiënt onvoldoende had voorgelicht over chelatietherapie. In een daarop volgende beroepsprocedure bij het Centraal Tuchtcollege in Den Haag kwam Van der Schaar weg met een ernstige berisping.

Beide tuchtcolleges kwamen tot een eensluidend oordeel over de therapie. ‘Chelatietherapie’, zo oordeelde het Centraal Tuchtcollege, in navolging van het regionaal college eerder, ‘is geen reguliere maar een alternatieve behandelmethode waarvan het effect nimmer wetenschappelijk is bewezen.’

Dit oordeel liep als een rode draad door de uitzending van Radar waarin de redactie onder meer met een verborgen camera een bezoek bracht aan een kliniek in Bilthoven waar een niet-BIG-geregistreerde buitenlandse arts allerlei medisch onzin uitkraamde, dermate grote onzin dat zelfs collega-chelatietherapeuten er inmiddels afstand van hebben genomen. Er zijn in Nederland tien tot twintig klinieken waar honderden patiënten zich laten behandelen, zo schat de redactie van Radar.

Chelatie-artsen – ook Van der Schaar tijdens behandeling van klachten tegen hem bij beide tuchtcolleges – wijzen, om de werkzaamheid aan te tonen, met graagte op de zogeheten TACT-studie. Deze omstreden studie, die vier jaar heeft gelopen, is gefinancierd door de Amerikaanse overheid. De National Institutes of Health (NIH) stak tot nu toe 32 miljoen dollar in deze gerandomiseerd, dubbelblind uitgevoerde studie waaraan 1708 hartpatiënten hebben meegedaan. Ze zijn gemiddeld vier jaar gevolgd.

Chelatie-adepten verkondigden de afgelopen jaren met grote hardnekkigheid dat deze studie, die in oktober 2010 is afgesloten, positieve resultaten zou hebben opgeleverd. Het probleem is dat deze niet zijn gepubliceerd, nog steeds niet. Op een recente jaarbijeenkomst van de American Heart Association (AHA) in Los Angeles zijn – voor de zoveelste keer – voorlopige resultaten bekend gemaakt, dit keer gebaseerd op een deelgroep. Daaruit blijkt dat chelatietherapie geen effect heeft op de kwaliteit van leven. Zelfs de projectleider van de studie, de in het verleden veel aangehaalde cardioloog Gervasio Lamas van het Mount Sinai Medical Center in Miama Beach, stelt in een verklaring, afgegeven tijdens deze AHA-bijeenkomst, dat ‘er geen definitief antwoord uit de TACT-studie komt en dat meer onderzoek nodig is. Van klinische toepassing kan geen sprake zijn.’

Het aardige is dat ook het hulpje van chelatietherapeut Peter van der Schaar, Raymond Pahlplatz, in zijn (en Van der Schaars) reactie op de Tros Radar-uitzending keihard volhoudt dat de TACT-trial de werkzaamheid van chelatietherapie heeft aangetoond, daarbij en passant een flink kat uitdelend aan de Vereniging tegen de Kwakzalverij (PDF).

Amerikaanse kwakzalverbestrijders hebben deze reactie van chelatietherapeuten voorspeld. In een recente nieuwsbrief schrijft Stephen Barrett:

Tainted chelation study results announced. 

Results from the controversial NIH-sponsored Trial to Assess Chelation Therapy (TACT) were announced at the annual meeting of the American Heart Association in November 2012. The study was intended to evaluate the use of chelation therapy against atherosclerotic cardiovascular disease. In 2008, critics reported numerous ethical violations and asked the Office of Human Research Protection (OHRP) to stop the study. [Atwood KA. and others. Why the NIH Trial to Assess Chelation Therapy (TACT) should be abandoned. Medscape Journal of Medicine 10(5):115, 2008] The OHRP expressed various concerns but permitted it to continue with modification. The TACT study measured five endpoints (death, myocardial infarction, stroke, coronary revascularization, and hospitalization for angina). The authors reported that, when the endpoints were combined the patients who received chelation did slightly better overall than those who received a placebo. However, none of the outcomes reached statistical significance when measured alone and there was also a high dropout rate. (Only 65% of patients completed all of the planned infusion and 30% dropped out.) The TACT authors concluded correctly that the results “did not constitute evidence to recommend the clinical application of chelation therapy.” Kimball A. Atwood, M.D., the leading critic, expects chelationists to claim the study validates what they have been doing even though it demonstrates that their claims of “improvement” or “marked improvement” in 80% to 90% of patients are bogus. It remains to be seen whether the TACT results will deter state boards from disciplining doctors who chelate patients for heart disease. Chelation Watch has additional information about the study.

See Quackwatch for an overview of chelation therapy.

Naschrift 24 januari 2013:

Minister
Schippers: ‘Geen bewijs werkzaamheid chelatietherapie’

Het PvdA-kamerlid Lea Bouwmeester heeft n.a.v. de
Radar-uitzending vragen gesteld aan minister Edith Schippers van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De minister heeft deze vragen op 22
januari 2013 beantwoord. Ze stelt dat er
geen bewijzen zijn voor de werkzaamheid van chelatietherapie. De inspectie voor
de Gezondheidszorg (IGZ) deelt haar standpunt.

Enkele citaten uit de ministeriële antwoorden:

Schippers: ‘Ik vind het ernstig te betreuren dat
artsen behandelingen aanbieden waarvan bekend is dat ze niet werken. Dat geldt
des te meer als die behandelingen ingrijpende onbedoelde effecten kunnen
hebben. Er is geen bewijs voor de medische werkzaamheid van chelatietherapie
gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek anders dan voor het behandelen van
metaalvergiftigingen. Evenals de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)
beschouw ik chelatietherapie bij behandeling van hart- en vaatziekten als een
alternatieve behandeling met een niet geregistreerd, in de apotheek bereid
geneesmiddel. Wanneer gekwalificeerde (individuele) beroepsbeoefenaren de
betreffende behandeling aanbieden en toepassen dan nemen zij daarmee de
verantwoordelijkheid voor de mogelijk negatieve effecten daarvan op zich’,
aldus de minister.