Verslag van het Fraude Film Festival, inclusief Duitse homeopathiefilm

Misdaadjournalist John van den Heuvel heeft de Anti Fraude Award 2022 gewonnen, de Vereniging tegen de Kwakzalverij is tweede geworden. De prijzen zijn uitgereikt tijdens de 8ste editie van het Fraude Film Festival. Dit jaarlijks terugkerende evenement met films, documentaires, workshops, interviews en netwerken over fraude en fraudebestrijding, is 3 en 4 november 2022 gehouden in het Koninklijk Theater Tuschinski (bekijk het programma hier). De VtdK heeft op het festival de vertoning gesponsord van de Duitse film Homöopathie unwiderlegt?, een documentaire die begin dit jaar in roulatie is gebracht.

Tijdens het Fraude Film Festival kregen de bezoekers een heerlijk woestmakend smörgåsbord van fraudegerelateerde films voorgeschoteld. Om half negen ‘s ochtends begon het feest in Tuschinski. Ook al was de opener in ‘s lands mooiste bioscoopzaal half negen vrij vroeg voor een film.

Cabaretier Pieter Derks had de eer het festival af te trappen met een handvol grollen. Dat fraude, list en bedrog op de meest onverwachtse plekken opduikt zonder dat je het doorhebt, illustreerde hij onbedoeld heel mooi. Waar een cabaretvoorstelling doorgaans een spontaan uit de mouw geschud verhaal lijkt, is het in werkelijkheid een nauwkeurig strak geregisseerde monoloog, geboetseerd door tientallen malen in kleine zaaltjes te oefenen. Derks had logischerwijs geen zaaltjes af kunnen huren om zijn monoloog op het festival te oefenen, waardoor de weliswaar spitsvondige grapjes door gebrek aan verfijnde timing iets te vaak doodsloegen op een stilte in de zaal.

Ontluisterende uiteenzetting

Dit mocht de pret van een dijk van een openingsfilm niet drukken. Navalny is een ontluisterende uiteenzetting van de vergiftiging van Russische oppositieleider Alexei Navalny door Vladimir Poetin. Hoewel in de documentaire weinig nieuwe beelden te zien zijn en een beetje nieuwsjunk eigenlijk niets nieuws leert, is de film vanwege specifiek één scène de moeite waard én een uitstekende festivalopener. Hierin legt Navalny aan de kijker uit dat hij telefonisch een bekentenis gaat proberen te ontfutselen van een van de Russen die hem probeerde te vermoorden.

Daar trappen deze doorgewinterde huurmoordenaars niet in, zou je denken? Jazeker wel, vanwege ‘Moscow4’, zo legt Navalny uit. Een hoge Russische officier was ooit gehackt omdat zijn paswoord Moscow1 was. Hierop veranderde hij zijn wachtwoord naar Moscow2 dat hackers verrassend genoeg weer wisten te kraken. Leren van deze flater deed hij niet, zo bleek uit zijn derde wachtwoord: Moscow3 die opnieuw werd gehackt. Zijn volgende wachtwoord was Moscow4 waarmee pijnlijk duidelijk wordt dat de geoliede machine die het Russische leger lijkt, vooral een gebrekkige verzameling is van matig samenwerkende en weinig autonome onderdelen.

Moscow4 illustreert een gemeenschappelijke deler van alle films op het festival: fraude kan vaak vrij woekeren doordat al dan niet onwetende mensen in bepaalde machtsposities de grote boosdoener geen strobreed in de weg leggen. Zij het hooggeplaatste Russen, die blind achter Poetin aanlopen, zij het de goedgelovige rechter in I Care A Lot, die continu in de leugens van hoofdpersoon Marla trapt en haar de wettelijke voogdij toewijst van het ene na het andere weerloze oudje. Hierdoor is het voor Marla een fluitje van een cent om hen in een verzorgingstehuis op te sluiten, hun bezittingen te verkopen en hun rekeningen te plunderen.

Duitse homeopaten

Uitzondering op de regel is de door de VtdK gesponsorde ‘slow burn’-documentaire Homeopathy Unrefuted waarin een Duitse documentairemaker een breed scala aan Duitse homeopaten een aantal basale vragen stelt over hun vakgebied en ze vervolgens leeg laat lopen. Hierdoor komt zelfs de meest naïeve kijker langzaamaan tot het inzicht dat dat hele homeopathische gebeuren wel eens niet in de haak zou kunnen zijn. Vooral het moment dat een vrouwelijke arts zegt patiënten homeopathisch verdunde stukken uit de Berlijnse Muur voor te schrijven, is een pareltje.

Een ander hoogtepunt is een bevlogen homeopaat die meent dat een behandeling die nergens op slaat, niet zomaar tweehonderd jaar kan blijven voortbestaan. Hij staat met de mond vol tanden als hij de vraag ‘Hoe zit het dan met tarotkaarten, bidden en astrologie?’ voor zijn kiezen krijgt. Het is het kijken van de documentaire meer dan waard.

Moeilijk om het kwaad te bestrijden

Homeopathy Unrefuted onderscheidt zich van de andere fraudefilms, doordat de boosdoeners – in deze de homeopaten – geenszins te kwader trouw lijken. Stuk voor stuk zijn het artsen die weliswaar her en der uit hun nek zwammen, maar allemaal het beste voorhebben met hun patiënten. Dit maakt het zo moeilijk te bestrijden, zoals ook een van de artsen zelf indirect toegeeft: ‘Er is geen misdaad. De patiënten zijn tevreden, de artsen zijn tevreden. Waar is dan het slachtoffer?’

Gezond verstand, goede geneeskunde en de wetenschappelijke methode, om er maar wat te noemen, maar dat zijn helaas geen rechtspersonen. De fraude in deze film is hierdoor het kleinschaligst maar tegelijkertijd het meest frustrerend.

Alleen al daarom was het mooi geweest als de Vereniging tegen de Kwakzalverij aan het einde van dag 1 de Anti Fraude Award had gewonnen en niet John van den Heuvel die met de prestigeueze prijs aan de haal ging. Van den Heuivel was niet aanwezig, er was van tevoren een bedankfilmpje opgenomen met de misdaadverslaggever.