Zwitsers manifest over complementaire behandelingen

In een referendum op 17 mei 2009 hadden de Zwitsers met tweederde meerderheid uitgesproken dat de overheid ‘volledig rekening moest houden’ met de complementaire geneeskunde. Het was duidelijk dat de actievoerders die op het referendum aandrongen zelfs vonden dat alle alternatieve geneeskunde thuishoort in de basisverzekering.

De precieze tekst die nu in de Zwitserse wet staat, luidt:

art 118a. Bund und Kantone sorgen im Rahmen ihrer Zuständigkeiten für die umfassende Berücksichtigung der Komplementärmedizin.

De (oud-)dekanen benadrukken dat het ongewenst is dat de complementaire geneeskunde in de basisverzekering komt. Er is immers maar één geneeskunde. In de basisverzekering horen geen onbewezen behandelingen thuis. Om opgenomen te worden in een basispakket moeten behandelingen volgens de regels van de kunst onderzocht te worden op veiligheid en effectiviteit.

Dit is een discussie die in Nederland eigenlijk al begon toen de commissie Muntendam in maart 1972 werd ingesteld. Ook toen was de vraag of alternatieve behandelwijzen in het ziekenfondspakket moesten. Dat ging toen niet door, maar allerlei belangengroepen bleven maar zeuren. Overigens, als we in Nederland een referendumsysteem zouden hebben zoals in Zwitserland, dan zouden we misschien een vergelijkbare uitslag krijgen. Uit allerlei onderzoeken blijkt dat tweederde van de Nederlandse bevolking een voorstander is van integratie van alternatief en regulier. Overigens was in Zwitserland door het lage opkomstpercentage uiteindelijk maar bijna 26 procent van de bevolking voor, bijna 13 percent tegen en de rest (72 percent) ongeïnteresseerd.

Door de CAM-artsen in Nederland is uiteraard met triomf gereageerd op het Zwitserse referendum: ‘Zwitsers referendum: “Ja voor CAM-geneeskunde”‘ heet het op de website van de CAM-dokters. Ze citeren een Engels persbericht van de actievoerders (zie de pdf hierboven), die stellen dat de regering nu wel verplicht is om behandeling door CAM-artsen in het basispakket op te nemen, en de CAM-behandelingen te integreren in onderwijs en onderzoek. Overigens is er al een afdeling chiropraxie aan de Universität Zürich!

De medische faculteit van Zürich is bang dat de reguliere geneeskunde ernstig gecorrumpeerd wordt als alternatieve behandelwijzen voor de wet en de verzekering gelijkgesteld worden met reguliere geneeskunde. De Zürichse dekanen doen dan ook een beroep op de andere universiteiten in Zwitserland om hun actie te ondersteunen.

Het zou een goede zaak zijn als de Nederlandse universiteiten kennis nemen van wat er in Zwitserland aan de hand is. De KNMG heeft zich gelukkig vorig jaar al ondubbelzinnig uitgesproken voor een wetenschappelijke geneeskunde. Misschien kunnen de medische faculteiten in navolging van hun Zwitserse collega’s zich eens duidelijk uitspreken over al die pogingen van de complementaire geneeskunde om zich in de reguliere geneeskunde uit te zaaien.

De Nederlandse CAM’ers wensen vrijstelling van btw, en in samenhang daarmee opname in het BIG-register als medisch specialist, en uiteraard CAM in het basispakket. De volgende stap is natuurlijk dat de universiteiten een specialisatie CAM-geneeskunde moeten aanbieden met als hoofdvakken acupunctuur, homeopathie, natuurgeneeskunde en manuele therapie.

Er worden nog steeds in de gebouwen van de VU gelovige lessen over de homeopathie gegeven, een vak dat in flagrante strijd is met alles wat de natuurwetenschap in de afgelopen twee eeuwen ontdekt heeft, en dat elke experimentele basis ontbeert. Aan de VU werken ten minste vier artsen die buiten het universiteitsterrein er een alternatieve praktijk op na houden. Met de universiteit van Groningen is een acupunctuurkliniekje geassocieerd, in de Nijmeegse universiteit is ook een acupuncturist werkzaam en in diverse Nederlandse niet-universitaire ziekenhuizen hebben CAM-artsen al emplooi gevonden.

Een universitaire erkenning van de CAM-geneeskunde is echter ondenkbaar. De universiteit moet garant staan voor wetenschappelijke kwaliteit. Er is niet alleen maar één geneeskunde, er is maar één wetenschap. Men brengt chemici niet meer bij dat de materie bestaat uit de vier elementen aarde, lucht, vuur en water. Evenmin hoeven natuurkundigen te leren dat zware dingen vallen door hun natuurlijke neiging om naar het middelpunt van het heelal te gaan. Waarom zou men medici dan natuurgeneeskundige bedenksels moeten bijbrengen over het evenwicht van bloed, slijm, gele en zwarte gal, dan wel kapha, pitta en vata? Waarom zouden zij de ongeveer even oude en even achterhaalde Chinese boekenwijsheid moeten leren dat er een levenskracht stroomt door onvindbare buizen en niet-bestaande organen? De astronomen hoeven niet meer te leren dat zon, maan en sterren aan roterende kristallen bollen bevestigd zitten die een bewegingsloze aarde als middelpunt hebben. Waarom zouden dan wetenschappelijke geneeskundigen aandacht moeten schenken aan onbewezen, onhoudbare of weerlegde en achterhaalde theorieën en praktijken?

In andere landen heeft de politiek geprobeerd op ideologische gronden wetenschappen als relativiteitstheorie, kwantumfysica en genetica te verbieden of voor te schrijven wat ze voor waar moesten houden. Met die politici is het slecht afgelopen, en in die landen heeft de wetenschap een halve eeuw later nog te kampen met de gevolgen.

Vertalingen

Hieronder staan de vertalingen van de advertentie en van het hoofdredactioneel commentaar. De Duitse tekst van de advertentie staat ook in de link rechtsboven.

Advertentie in de Neue Zürcher Zeitung van 8 juli 2009; de advertentie stond die dag ook in de Tages-Anzeiger.

Het Manifest van Zürich

Het werkzaamheidsbewijs voor medische handelingen

In verband met de opneming van de complementaire geneeskunde in de grondwet is in sommige kringen de indruk ontstaan dat er meer dan één geneeskunde is. De ondergetekenden wijzen er nadrukkelijk op dat er maar één geneeskunde is en dat deze alle werkzame medische handelingen omvat.

Om de werkzaamheid van een medische handeling aan te tonen, is er een bewijs nodig dat berust op wetenschappelijke criteria. Er moet bijvoorbeeld zijn aangetoond dat een geneesmiddel werkzamer is dan een schijnmiddel (een placebo). Het experimenteel bewijs dat een medische handeling werkzaam is, geschiedt volgens internationaal erkende wetenschappelijke methoden. Berichten over ervaringen en gevalsbeschrijvingen alleen zijn niet genoeg voor een bewijs van werkzaamheid. Het staat buiten kijf dat wetenschappelijke methoden noodzakelijk zijn om de risico’s vast te stellen die met een medische handeling gepaard gaan, bijvoorbeeld bijwerkingen van een medicijn.

Wij vinden het vanzelfsprekend dat met het oog op de eenheid der geneeskunde het bewijs van werkzaamheid van welke medische handeling dan ook dient te geschieden door de toepassing van wetenschappelijke methoden. Even vanzelfsprekend vinden wij het dat handelingen waarvoor zulk een bewijs van werkzaamheid niet geleverd kan worden, ook niet door de basisverzekering betaald worden.

Was getekend:

de decaan, Prof. Dr. Dr. Klaus W. Grätz (zie foto)

11 oud-decanen

97 hoogleraren van de medische faculteit

(samen ongeveer 60%)

203 alumni van de medische faculteit

Commentaar in de Neue Zürcher Zeitung, 9 juli 2009

Zürichse artsen sceptisch over alternatieve geneeskunde

Hoogleraren geneeskunde van de universiteit van Zürich hebben de publiciteit gezocht met hun advertentie op woensdag in de Neue Zürcher Zeitung en de Tages-Anzeiger. Onder de titel ‘Zürcher Manifest zum Nachweis der Wirksamkeit medizinischer Verfahren’ eisen ze dat alle therapievormen die door de basisverzekering vergoed worden volgens dezelfde wetenschappelijke maatstaven beoordeeld worden.

De achtergrond van deze ongewone actie is het eedgenootschappelijke referendum op 17 mei van dit jaar, waarin de stemgerechtigden met een duidelijke meerderheid in de grondwet verankerden dat de kantons rekening moeten houden met complementairgeneeskundige methoden zoals homeopathie, acupunctuur en fytotherapie. Wat dat precies wil zeggen, blijft trouwens open. De wens van de initiatiefnemers is duidelijk. Zij willen dat alternatieve therapieën ook door de basisverzekering betaald worden. Daartegen komen de hoogleraren geneeskunde van Zürich in het geweer. Dat begon met de advertentie die de decaan van de medische faculteit, Klaus W. Grätz en elf van zijn voorgangers is ondertekend. Volgens Alexander Borbély, een van de drijvende krachten achter de advertentie, hoopt men op meer stappen, en ook op steun van andere medische faculteiten in Zwitserland. Borbély ontkent desgevraagd dat de ondertekenaars, allen toonaangevende vertegenwoordigers van de universitaire geneeskunde, in het algemeen sceptisch over de complementaire geneeskunde waren. Complementaire geneeskunde is wel werkzaam, zegt Borbély. Maar is het duidelijk dat dit wetenschappelijk moet worden vastgesteld voor ze in de basisverzekering wordt opgenomen. Het moet ook duidelijk zijn, dat de hoogleraren ervan uitgaan dat die werkzaamheid niet voor alle handelingen kan worden bewezen.

Goede ogenblik pas nu

Waarom zijn de decanen niet al tijdensde stembusstrijd opgetreden tegen het wetsvoorstel? Borbély zegt dat men toen weinig kans op succes had. Er tekende zich een duidelijke meerderheid af ten gunste van de complementaire geneeskunde. Juist nu is het goede ogenblik, omdat er nu een antwoord moet komen op de erkenning van afzonderlijke handelingen. Waar het om gaat, zegt Borbély, is dat de werkzaamheid van alle medische handelingen getoetst wordt naar dezelfde wetenschappelijke criteria. Telkens maar weer kwam de eis naar voren om afzonderlijke therapieën anders te beoordelen. Zover mag het niet komen.

Naschrift 24 maart 2010
Op 10 maart 2010 verscheen er een kort bericht in de Neue Zürcher Zeitung, dat hieronder in vertaling volgt:

Ärzte und Komplementärmedizin

Artsen, tandartsen, chiropractors en apotheken moeten in hun opleiding passende kennis over alternatieve geneeskunde krijgen. De Ständerat [een soort Eerste Kamer, webredactie] heeft een desbetreffende motie van haar onderwijscommissie aangenomen. Diverse afzonderlijke medische faculteiten hebben al dergelijke cursussen ingevoerd. De Bondraad moet nu een regeling in de herziening van de wet op de medische beroepen opnemen.