Waar kunnen slachtoffers van kwakzalverij terecht?

De Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) blijft graag op de hoogte van de kwakzalverspraktijken in Nederland. Gevallen van kwakzalverij kunnen gemeld worden bij de secretaris, e-mail: secretariaat@kwakzalverij.nl. De VtdK kan u soms adviseren hoe en waar te klagen, soms kan zij publiciteit genereren over kwalijke praktijken.

Wat staat er in de wet?

Slachtoffers van en ontevredenen over verleende alternatieve behandelmethoden hebben sinds 2016 een wettelijk recht om een klacht in te dienen. Volgens de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg uit 2015 is iedere zorgondernemer – ook alternatieve behandelaars – verplicht een regeling te treffen voor klachten over zijn of haar gedrag. Hij moet de regeling op passende wijze onder de aandacht van zijn patiënten brengen. Iedere zorgaanbieder moet een onafhankelijke klachtenfunctionaris hebben voor de informele afhandeling van klachten. Deze moet gemakkelijk te vinden zijn door vermelding in zijn wachtkamer en/of op zijn website. De functionaris, die in dienst is van de zorgaanbieder, kan helpen bij het bespreken van de klacht met de genezer. In de wet staat hiervoor een periode van zes weken.

Als de klacht dan wel schade niet op bevredigende wijze is opgelost, dan kan de cliënt óf naar de rechter (zie hieronder: burgerlijk rechter) óf naar de geschilleninstantie, waarbij de genezer is aangesloten. Deze moet binnen zes maanden uitspraak doen en kan een schadevergoeding tot € 25.000 opleggen. Hoger beroep is daarna niet meer mogelijk. Bedenk dat in de geschilleninstantie ook aanhangers van alternatieve geneeskunde vertegenwoordigd zijn. Als de klager het niet eens is met de aanpak van de geschilleninstantie, dan is een stap naar de rechter mogelijk. Die beoordeelt dan slechts de procedure en velt geen inhoudelijk oordeel.

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)

Omdat er in de alternatieve zorg geen kwaliteitsstandaarden zijn waarop de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht houdt en in de reguliere zorg wèl, is in de wet een ander aangrijpingspunt voor toezicht door de IGJ geformuleerd: de zorg mag niet leiden tot schade of een aanmerkelijke kans op schade voor de gezondheid van de patiënt. Dit is een minimumnorm waaraan alternatieve zorg in ieder geval moet voldoen. Klagen dat een behandeling niet geholpen heeft, zoals dat meestal het geval zal zijn, is onmogelijk. U vindt hier een duidelijke toelichting op de wettelijke regeling.

De wetgever verschilt van mening met de Vereniging tegen de Kwakzalverij (VtdK) over de vraag of alternatieve behandelingen altijd schadelijk zijn. De VtdK is daarvan overtuigd, maar de wetgever denkt daar anders over en maakt zich helaas niet druk over financiële schade, valse hoop, medicalisering, noodlottig uitstel van echte behandeling en het opdringen van absurde verklaringen wat ziekte en gezondheid betreft. De klacht kan ook aan het Landelijk Meldpunt Zorg doorgegeven worden. Er volgt geen procedure of afhandeling. Het Meldpunt, onderdeel van de IGJ, registreert slechts en kan in voorkomende gevallen aan de inspectie vragen nadere actie te ondernemen. Dit gebeurt bij ongeveer een op de vijf meldingen.

Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (TGz)

Als een hulpverlener is ingeschreven in het BIG-register kan een klacht over schadelijke of onzinnige zorg ingediend worden bij het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (TGz). Dit is een zware procedure, de hulp van een advocaat is dan ook eigenlijk onmisbaar. Er is een aantal regionale tuchtcolleges en voor een eventueel hoger beroep is er een Centraal Tuchtcollege. Er kan alleen een klacht ingediend worden als men direct of nauw betrokken is geweest bij de behandeling. Of een behandelaar is ingeschreven in het BIG-register is hier te vinden. 

Burgerlijke rechter

Heeft u ernstige financiële of fysieke schade geleden, dan is het mogelijk een schadevergoeding te eisen in een zogenaamde civiele procedure. Bijstand van een advocaat is daarbij onontbeerlijk. Deze weg staat nog steeds open als de alternatieve hulpverlener al een tuchtrechtelijke maatregel is opgelegd. Echter, ook dan wordt gekeken of de klacht eerst gemeld is bij de eerder genoemde klachtenfunctionaris. Bij deze melding moet ook direct de hoogte van de schadevergoeding aan de klachtenfunctionaris gemeld worden.

Strafrechter

In het geval van (mogelijk) strafbare feiten kan daarvan aangifte gedaan worden bij de politie of bij het Openbaar Ministerie (Officier van Justitie); elk arrondissement heeft een ‘medisch officier’, een aangifte m.b.t. de gedragingen van een zorgverlener kunnen het best worden gericht aan de medisch officier van het arrondissement waarin het (mogelijke) strafbare feit heeft plaatsgevonden. Hulp van een advocaat is hierbij onontbeerlijk. Met betrekking tot niet-reguliere behandelwijzen komen diverse delicten voor aangifte in aanmerking:
– Vanuit het strafrecht kennen we de zgn. geweldsdelicten: o.a. enkelvoudige of zware mishandeling, dood door schuld of doodslag (dan wel een poging daartoe).
– Uit hoofde van de Wet BIG (art. 96) is strafbaar gesteld: het bij de uitoefening van individuele gezondheidszorg toebrengen van schade aan de gezondheid van een ander, dan wel het veroorzaken van een aanmerkelijke kans op schade.
– Voorts komen bij (alternatieve) zorgverlening in aanmerking voor aangifte: seksuele intimidatie, fraude en oplichting.
– Een bijzondere vorm van fraude is de zgn. titelfraude: het onterecht voeren van een beschermde titel (bijv. arts of doctor).
– Het onbevoegd uitvoeren van een voorbehouden handeling is strafbaar. Het gaat hier om specifieke in de wet genoemde zorginhoudelijke handelingen die alleen door medische en/of paramedische beroepsbeoefenaren mogen worden uitgevoerd.

Autoriteit Consument en Markt (ACM)

De Wet op de Oneerlijke Handelspraktijken verbiedt een reeks duidelijk aangegeven praktijken, geldt binnen de hele EEG/EG. Hieronder valt bijvoorbeeld bedrieglijk beweren dat een dienst of product genezing zou brengen, terwijl dit niet is aangetoond, informatie bedrieglijk weglaten, bedrieglijke informatie geven die consumenten tot verkeerde oordelen brengt en bedrieglijke informatie verstrekken die de consument niet kan begrijpen enz. Er hoeft geen sprake te zijn van schade.  

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) kent een eigen klachtenloket. De Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft de indruk dat optreden tegen geneeskundig bedrog dat niet tot ernstige gezondheidsschade leidt een lage prioriteit geniet bij de ACM.

Reclame Code Commissie (RCC)

Burgers zonder een direct belang bij een product kunnen een klacht over misleidende reclame indienen bij de Reclame Code Commissie (RCC). De RCC oordeelt alleen over manieren van aanprijzen. De procedure is gratis, men hoeft geen advocaat in de arm te nemen. Het verdient aanbeveling een goede brief met argumenten te schrijven. Probeer in uw klacht te verwijzen naar een specifiek artikel uit de Reclame Code (te vinden op de website van de RCC).