Symposium 2003: Allochtone Geneeswijzen

SYMPOSIUM,
ALLOCHTONE GENEESWIJZEN:
GENEESKUNST OF KWAKZALVERIJ?

Zaterdag 11 oktober 2003, 14.00 uur
Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis, Piet Borst-auditorium, Plesmanlaan 121, Amsterdam
Entree: gratis.
Organisatie Vereniging tegen de Kwakzalverij.
Symposium 11 oktober 2003.

Antonie van Leeuwenhoekhuis, Plesmanlaan 121, Amsterdam

14.00 – 14.15. Uitreiking Mr. Kackadorisprijs 2003
14.15 – 14.20. Openingswoord voorzitter symposium
14.20 – 14.50. ‘Traditionele geneeswijzen in een internationale contekst’, Dr. M. ten Ham, farmacoloog.
14.50 – 15.00. Discussie
15.00 – 15.30. ‘Geneeskunst of kwakzalverij?’, Prof.dr. S. v.d. Geest, medisch antropoloog. 15.30 – 15.40. Discussie
15.40 – 16.10. Pauze
16.10 – 16.40. ‘Dokter Staal of Sangoma?’, Mw. M. Ekkelboom en dhr. J.Walter, coördinatoren VETC.
16.40 – 16.50. Discussie.
16.50 – 17.20. ‘Islamitische Volksgeneeskunst onder allochtonen in Nederland’, W. Venneman, huisarts
17.20 – 17.30 Discussie

Over de sprekers.

Na de afronding (1966) van zijn studie biologie in Utrecht en de daarop volgende specialisatie tot farmacoloog promoveerde Martijn ten Ham (1938) in 1972 op de farmacologische werking van Cannabis. Hij was tot 1978 farmacoloog bij het RIVM (onderbroken door een Fulbright fellowship in de VS), daarna adjunct-secretaris van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Hij werd in 1983 benoemd tot Chief, Drug Safety Unit en Manager van het Internationale Bijwerkingen Programma bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Genève. Hij was betrokken bij de totstandkoming van het WHO Strategierapport Traditional Medicine (2002). Na zijn pensionering bij de WHO in 1998 is hij thans werkzaam als adviseur internationale zaken bij de Directie Geneesmiddelen en Medische Technologie van het Ministerie van Volksgezondheid.

Sjaak van der Geest is hoogleraar medische antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en hield in 1995 zijn inaugurele rede. Hij is al sinds 1971 actief in zijn vakgebied en heeft onder andere onderzoek gedaan naar geneesmiddelgebruik in Afrika, naar hygiëne, naar ouderen, naar missionarissen en naar het doodsbegrip vanuit antropologisch perspectief. Zijn speciale belangstelling is steeds uitgegaan naar Ghana, maar zijn onderzoeksgebied heeft zich uitgestrekt over talrijke ontwikkelingslanden, waar hij onder andere ook de gezondheidsvoorlichting bestudeerde. Hij heeft vele tientallen publicaties op zijn naam staan over de relatie tussen cultuur en gezondheidszorg in westelijk Afrika.

Marijke Ekkelboom en Juan Walter zijn als verpleegkundigen werkzaam bij de cluster Epidemiologie, documentatie en gezondheidsbevordering van de GG&GD te Amsterdam. Zij zijn beiden werkzaam als coördinator voor de voorlichtingen in de eigen taal en vanuit de eigen cultuur (VETC). Ekkelboom is sociaal verpleegkundige en Walter GVO-er. VTEC is een methodiek die ingezet wordt in het kader van gezondheidsbevordering voor allochtone Amsterdammers. De voorlichters (allochtone zorgconsulenten, allochtone zorgadviseurs) geven voorlichting in het Chinees, Turks, Marokkaans-Arabisch, Rif-Berber, Sranan Tongo, Hindoestaans, Papiamento, Ghanees, Engels, Frans en Nederlands.

Willem Venneman, huisarts in Amsterdam Oud-West,begon op wat latere leeftijd met de studie medicijnen. Naast zijn huisartsen praktijk doceerde hij tien jaar neuronanatomie en was hij parttime adviseur bij een ziektekostenverzekeraar. Hij is nu fulltime werkzaam in zijn huisartsenpraktijk en heeft een praktijk met voornamelijk (90%) allochtone patiënten. Gemiddeld ziet hij 40 tot 80 patiënten per dag. Hij heeft om zo optimaal mogelijk met zijn patiënten te kunnen communiceren, in de loop der jaren ‘medisch Arabisch’ en redelijk Turks leren spreken.

Ten Geleide

Moeten we een islamitische genezer serieuzer nemen dan een gereformeerde homeopaat? Mogen we Jomanda van volksverlakkerij beschuldigen maar mogen we over een islamitische geestuitdrijver of een katholieke priester die met een patiënt bidt voor zijn herstel, niets zeggen uit angst om van blasfemie of zelfs discriminatie beschuldigd te worden? Hoe moeten we met allochtone geneeswijzen omgaan in een evidence-based gezondheidszorg? Aan deze prangende vragen wijdt de VtdK haar jaarlijkse symposium.

Ieder land, iedere cultuur, ieder gezondheidszorg systeem heeft zijn eigen alternatieve stromingen en kwakzalvers. In Nederland kennen wij dieetgoeroes, door hogere machten geïnspireerde instralers, strijkers en verdunning- en gebedsgenezers. Wij onderscheiden ons hierin van geen enkel ons omringend of verafgelegen land. We weten hoeveel autochtone Nederlanders jaarlijks gebruikmaken van de diensten van onze eigen inheemse genezers (6%) en hoeveel het ze kost (naar schatting ruim 800 miljoen Euro per jaar). Maar hoe zit het met onze ruim een miljoen allochtone landgenoten met een moslim- of Surinaamse achtergrond? Dankzij het werk van Cor Hoffer is vrij wat bekend over hoe traditionele islamitische genezers in Nederland te werk gaan. Maar hoeveel traditionele islamitische genezers er in Nederland zijn, hoeveel mensen gebruik maken van hun diensten weten we niet precies. Of bijvoorbeeld allochtone kankerpatiënten genezingskansen of een goede palliatieve zorg missen door de gang naar een genezer, het is onbekend. In veel derde wereld landen is overigens de inheemse traditionele geneeskunde waar wij vanuit het westen soms wat meewarig naar kijken, voor veel patiënten het enige bereikbare en betaalbare.

De VtdK lijkt het moment gekomen om de impact van allochtone geneeswijzen op de Nederlandse gezondheidszorg aan een nadere beschouwing te onderwerpen. Moeten Islamitische genezers in het aanvullende verzekeringspakket van de ziektekostenverzekeraars opgenomen worden en zo niet, waarom eigenlijk niet? Antroposofen en homeopaten worden immers wel vergoed. Als een Islamitische genezer Koranteksten oplost in water en dat zijn cliënt laat drinken, waarom vergoeden we dit medicijn dan niet en wel de watertjes van de homeopaat?

Dr. Martijn ten Ham zal het spanningsveld tussen westerse geneeskunde en ’traditional medicine’ en de dilemma’s die dit oplevert voor de World Health Organization bespreken aan de hand van het mede door hem geschreven en recent verschenen rapport Traditional Medicine. Wordt daar niet als gevolg van het grote aantal Derde Wereld landen en te sterk pro-alternatieve opstelling gekozen in het kielzog van de bevordering en respectvolle bejegening van traditionele geneeswijzen?

Prof. Sjaak van der Geest, kenner van de gezondheidszorg in Afrika, zal spreken over de moeizame verhouding tussen islamitische geneeskunst en westerse evidence-based geneeskunde. Samenwerking tussen artsen en kwakzalvers is uit den boze, maar hoe zit dat met het samenwerken tussen Nederlandse hulpverleners en allochtone genezers? Is de kloof te overbruggen en hoe is überhaupt te beoordelen of er sprake is van een bonafide genezer of van een oplichter? Zitten er positieve kanten aan het vasthouden aan allochtone genezers of moet dat actief worden ontmoedigd?

Marijke Ekkelboom en Juan Walter zijn coördinatoren voor de voorlichting in de eigen taal en vanuit de eigen cultuur bij de GG&GD Amsterdam. Zij zullen spreken over de bemiddelende rol die zij spelen tussen de eerstelijns gezondheidszorg en allochtone behandelwijzen. Zijn zij in staat om de allochtone patiënt begrip bij te brengen van de werking van de westerse geneeskunde? Waarom hebben zo velen onbegrepen lichamelijke klachten en hoe kunnen deze patiënten worden beschermd tegen charlatans? Wat te doen als een echt zieke patiënt naar een Sangoma (traditionele Afrikaanse genezer) wil?

Willem Venneman zal vertellen hoe hij omgaat met allochtone patiënten die in Nederland of in hun moederland naar een imam of geestuitdrijver gaan. Hoe pakt hij de problemen die e.e.a. met zich mee kan brengen aan? In somatisch opzicht zijn de Islamitische geneesmethoden natuurlijk onzinnig, maar kan een bonafide allochtone genezer bij functionele of psychiatrische problemen misschien wel een nuttige rol vervullen?

Voorafgaand aan het symposium zal de jury de uitslag bekendmaken van de winnaar van de Mr. Kackadorisprijs. De prijs is bestemd voor ‘instellingen, personen of ondernemingen die in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de verspreiding in daad, woord of geschrift van de kwakzalverij in Nederland’.Uit een flink aantal aanmeldingen heeft de jury van de Mr. Kackadorisprijs 2003 een shortlist van 9 kandidaten vastgesteld. Zie voor de lijst van genomineerden en het reglement: het Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij, juni 2003, p. 1-2 en onze website:

Bereikbaarheid: zie voor gedetailleerde informatie: www.nki.nl.

”

Het NKI/AvL is gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer. Vanaf het Centraal Station tram lijn 2, halte Johan Huizingalaan stopt voor de hoofdingang van het ziekenhuis. Metro: halte Heemstedestraat, 5 minuten lopen.

Bereikbaarheid per auto: Neem afslag Sloten (S 107) – Bij de 2e stoplichten linksaf (Plesmanlaan), ingang van het NKI/AvL-terrein is direct aan de linkerkant.

Het is mogelijk tegen betaling op het terrein van het NKI/AvL te parkeren. U kunt overigens in de omgeving van het ziekenhuis gratis parkeren