Juryrapport Meester Kackadorisprijs 2011

Dames en heren,

Vandaag wordt voor de negende keer de Meester Kackadorisprijs toegekend – al zouden wij misschien beter kunnen zeggen dat de prijs wordt toegediend.

Ik neem met u de lijst van genomineerden door.

Een citaat: ‘De werking van acupunctuur berust op het volgende: In ons lichaam bevinden zich onzichtbare banen waarlangs de energieën Yin en Yang lopen. Deze twee tegengestelde krachten lopen voortdurend in elkaar over, maar kunnen ook uit balans raken. Die onzichtbare banen noemen we meridianen en horen elk bij een orgaan.’

Deze stuitende onzin, dames en heren, is een citaat van een tekstbord in ‘Corpus‘, een levensgroot educatief project, waar bezoekers spelender- en lopenderwijs de anatomie van het menselijk lichaam leren kennen. De Medisch Adviesraad zorgde voor verantwoorde voorlichting, maar maakte blijkbaar geen bezwaar tegen dit koekoeksei in de opstelling over de Chinese naaldkunst.

Neprofarm is de brancheorganisatie van fabrikanten en importeurs van zelfzorgproducten. Blijkens haar missie bevordert zij de beschikbaarheid van kwalitatief hoogwaardige, veilige en effectieve zelfzorggeneesmiddelen. Van de 26 aangesloten organisaties zijn er maar liefst acht van onversneden alternatieve snit: VSM, Weleda, dokter Vogel etc. Zolang de overige 18 reguliere organisaties deze kwakzalvende collega’s gelijk een adder aan de borst blijven koesteren, zolang blijft Neprofarm in de uitingen over haar ‘effectieve middelen’ ongeloofwaardig. De prijs krijgt zij niet, maar de jury waarschuwt haar voor de laatste maal!

Mevrouw J. Schraverus, voorzitter Raad van Bestuur Flevoziekenhuis Almere, vond dat haar ziekenhuis een beter imago moest krijgen en bedacht dat het Amerikaanse Planetree-concept daarvoor geschikt zou zijn. Marketing van je ziekenhuis is tegenwoordig van eminent belang. Daarvoor had ze de duizenden euro’s die het kost om dat concept te mogen invoeren wel over. De studiereisjes naar de VS van enkele medisch specialisten konden er ook nog wel af. Geld zat kennelijk in Lelystad. Intussen zijn er thans acupunctuur en aromatherapie ingevoerd, zitten medewerkers in de baas zijn tijd te mediteren en werken de kinderartsen samen met een osteopaat. Met reguliere geneeskunde heeft het natuurlijk niets te maken, veeleer met een manager die snel ’topdown’ een schijn-innovatie invoert. De jury heeft hier – om eens lelijk Nederlands te gebruiken, dat wellicht de jeugd aanspreekt – ‘bepaald geen goed gevoel bij’.

Bert Groot Roessink, directeur Zorggroep Almere, geeft leiding aan de eerstelijns geneeskunde in dezelfde polder als voornoemd ziekenhuis en is ook aangestoken door de succesvolle marketing met behulp van het Planetree-concept. De Zorggroep biedt zorg voor 190.000 mensen op 29 locaties en telt 2.500 medewerkers. Al of niet als gevolg van het Planetree-concept biedt de Zorggroep nu op diverse plaatsen in zijn organisatie acupunctuur, homeopathie, craniosacraaltherapie en manuele therapie voor het (overigens niet bestaande) KISS syndroom. Ook het paranormale reiki, haptonomie en osteopathie zijn in de Zorggroep leverbaar. Met richtlijnen of standaarden hebben ze in Almere niets te maken, als het maar patiënten trekt, c.q. bezighoudt. Een treurige constatering. Iedereen weet dat introductie van niet-effectieve alternatieve behandelwijzen de zorg alleen maar duurder maakt en niet beter.

Dat een Nederlandse medisch-wetenschappelijke vereniging op de shortlist voorkomt vindt de jury, hoewel het feit op de buitenwereld wellicht weinig indruk maakt, zeer ernstig. Het is de Nederlandse Vereniging voor Reumatologie, die zich met haar weigering zich te distantiëren van het voedingssupplement glucosamine onverbiddelijk een nominatie toe eigende. Glucosamine is een winstmaker van enige importantie in de orthomoleculaire zakenwereld. Maar terwijl aangetoond is dat het middel onwerkzaam is, laat men het publiek in de waan dat er tegen artrose (gewrichtsslijtage, een volksziekte) een drogistenmiddel beschikbaar is. De jury herinnert zich ook nog de foto’s van Liesbeth List met NVR-lid en gepensioneerd professor Rasker, die samen in de roddelpers gebruik van dit middel aanprezen. Dit alles liet men rustig passeren, terwijl zo iemand toch onmiddellijk geroyeerd zou moeten worden.

Medical Media is de producent van Gezondheidsplein.nl, een medische website met een op het eerste gezicht neutrale en objectieve manier van informeren. Maar in feite is het een digitale winkel van Sinkel, waarin van alles te koop is. Bezoekers raken er het spoor bijster door de doortrapte combinatie van enerzijds (doorgaans) juiste voorlichting en anderzijds harde reclame voor alternatieve diagnostiek en kwakzalverijproducten. De “gezondste gids van internet” strooit de argeloze bezoeker zand in de ogen. Men wordt er begeleid naar verkopers van dubieus allooi, het is er ongezond en schadelijk voor zieken en gezonden. Dokter Vogel, Prescan en ‘preventief bloedonderzoek’: het is nooit ver weg. Het Gezondheidsplein biedt bevordering van kwakzalverij van de meest gelikte soort.

De Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie (NPCF) is het aanspreekpunt namens patiënten voor het ministerie van VWS, de zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Zij bewaakt onder meer de kwaliteit van zorg en adviseert over wetgeving en over kostenbeperking. Het jaarlijkse budget van 2,5 miljoen euro is vrijwel geheel afkomstig van de overheid. Eén van de 22 patiëntenverenigingen is Antroposana, de patiëntenvereniging voor antroposofische gezondheidszorg, die daardoor flink uit de ruif mee eet. Ook de Koninklijke Vereniging voor Homeopathie Nederland (KVHN) en de Nederlandse Patiënten Vereniging voor Acupunctuur (NPVA) zijn bij de NPCF aangesloten, terwijl indirect ook  de belangen behartigd worden van diverse alternatieve clubjes, Moermantherapie en het Patiënten Platform Complementaire Gezondheidszorg (PPCG). In dat Platform zijn ook weer antroposofen en anti-vaccinatie-activisten actief! De jury heeft niets tegen patiëntenverenigingen, maar realiseert zich tegelijkertijd dat zij veel schade kunnen aanrichten als zij – schijnbaar onafhankelijk en belangeloos – waandenkbeelden aanhangen en uitdragen. De NPCF zou aanzienlijk kieskeuriger moeten zijn in haar toelatingsbeleid, temeer daar zij van publiek geld bestaat. De Kackadorisprijs 2011 ontgaat haar maar ternauwernood.

Burgemeester Van Aartsen van Den Haag lobbyt actief om Chinese bedrijven naar zijn gemeente te lokken. In het kielzog van dat beleid omhelst hij echter ook allerlei kwakzalverij van Chinese origine. Zo subsidieerde de gemeente Den Haag met maar liefst 50.000 euro het 7th World Congress of Chinese Medicine, dat op 1 en 2 oktober 2010 in Den Haag werd gehouden. Op het congres werd de acupuncturiste Oei-Tan ook nog eens bevorderd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau. Dat valt Van Aartsen misschien niet aan te rekenen, maar wel dat zijn wethouder Economische Zaken Henk Kool op 1 februari 2011 een filiaal van de Chinese keten Yu Zu Tang opende. Het zou werkgelegenheid gaan bieden aan ongeveer veertig mensen en was de eerste vestiging van die keten in Europa. Men biedt er voetzoolreflexologie, maar ook de klassieke Chinese geneeswijzen als acupunctuur, tuina eventueel in combinatie met cupping, guasha en moxa. Het is al jarenlang bekend dat de voornaamste prestatie van de Chinese acupunctuur is, dat men een aantal punten op het lichaam heeft ontdekt waarin men kennelijk zonder veel risico naalden kan steken. Economische redenen mogen naar de mening van de jury geen reden zijn om kwakzalvers te subsidiëren of het hen anderszins naar de zin te maken.

Dat een burgemeester, bezield van de beste bedoelingen en niet gezegend met veel medische kennis in de fout gaat is ernstig, maar wellicht nog te begrijpen. Dat kan helaas niet gezegd worden van de opstelling van prof. dr. H. Pols, vice-voorzitter/decaan van het Erasmus MC in de affaire rond het acupunctuurproefschrift van de fysiotherapeute Van den Berg, dat in december 2010 werd geaccepteerd. Het zal u niet zijn ontgaan, want de afdeling voorlichting van het Erasmus MC stak het niet onder stoelen of banken: door verwarmen van de kleine teen door middel van het oud-Chinese moxabranden zou correctie van stuitligging naar hoofdligging kunnen worden bewerkstelligd. Het proefschrift bevatte een kolderieke uiteenzetting over het veronderstelde werkingsmechanisme van dit malle gedoe, maar was bovendien frauduleus, want het liet na om het degelijke onderzoek, dat geen enkel effect vond van het moxeren van kleine teentjes bij zwangeren met een kind in stuitligging, te verdisconteren. Desgevraagd liet Pols echter weten volledig achter de acceptatie van het proefschrift te staan. Hij beseft kennelijk niet dat hij daarmee de velen die aan zijn instelling na wel serieus onderzoek promoveerden, ernstige reputatieschade toebracht. Wat is hun titel nog waard als je in Rotterdam ook op dergelijke kwakzalverij kan promoveren? De grootste reputatieschade is die voor zijn faculteit, waar je nu kennelijk op een medisch onderwerp kunt promoveren en dat tegelijkertijd kunt doen “buiten het domein van de biomedische wetenschappen” (dixit Pols).

Omdat de jury penetratie van kwakzalverij in de academische wereld een groot gevaar vindt heeft zij unaniem besloten de Meester Kackadorisprijs 2011 toe te kennen aan de heer Pols.

Ik verzoek hem naar voren te komen voor het in ontvangst nemen van diploma en trofee, waarna hij de gelegenheid heeft zijn standpunt nog eens uiteen te zetten.

Namens de jury, mr. Th. J. Douma

In de media

Medisch Contact

Erasmus Magazine

Erasmus MC wint Meester Kackadorisprijs