Placebo-effect

Het is inderdaad goed mogelijk dat het placebo-effect van een overigens niet-werkzame behandelwijze zoals acupunctuur op de duur afneemt. De grootte van het placebo-effect is sterk afhankelijk van de omstandigheden waaronder een middel of een behandeling wordt aangeboden. Als u een niet-werkzame tablet krijgt met een bemoedigend woord erbij is het effect groter dan wanneer u dezelfde tablet zonder commentaar krijgt toegediend. Ook het verwachtingspatroon van de patiënt speelt een belangrijke rol. Als u een klacht heeft waarvoor behandeling door uw huisarts of door een specialist niet heeft geholpen en u gaat uiteindelijk naar een alternatieve behandelaar, bv. een acupuncturist, dan zijn uw verwachtingen hoog gespannen. Daardoor zal het placebo-effect groter zijn. Als u een tijdje onder behandeling bent raakt u eraan gewend en neemt het placebo-effect weer af, of kan het zelfs helemaal verdwijnen.

Dat de omstandigheden belangrijk zijn, blijkt ook uit, wat we zouden kunnen noemen, het negatieve placebo-effect. Het volgende voorbeeld illustreert dit. Stel, u wilt onderzoek doen naar de werkzaamheid en de bijwerkingen van een nieuw geneesmiddel tegen hoge bloeddruk bij een groot aantal patiënten.

U verdeelt de patiënten in 3 groepen: groep 1 krijgt het nieuwe geneesmiddel, groep 2, krijgt placebotabletten en groep 3 krijgt helemaal geen behandeling. U doet het onderzoek dubbelblind. Dat wil zeggen dat de patiënten uit groep 1 en 2 niet weten of ze het echte middel of de placebo krijgen. De behandelende artsen weten dat ook niet. U licht de patiënten tevoren duidelijk in over de opzet van de studie en over de werking en de mogelijke bijwerkingen van het geneesmiddel. Een van die mogelijke bijwerkingen is bijvoorbeeld prikkelhoest. Alle patiënten uit groep 1 en 2 weten dit dus aan het begin van de behandeling.

Aan het eind van de studie zal dan blijken dat bij de patiënten van groep 2 (placebo) minder vaak klachten van prikkelhoest voorkomen dan bij groep 1 (het echte middel), maar vaker dan bij groep 3 die helemaal geen behandeling kregen. Hier wordt dus een klacht: prikkelhoest, verklaard door het placebo-effect!
Placebo-effect is hiervoor eigenlijk wel een ongelukkige naam, want het Latijnse woord placebo betekent letterlijk: ik zal behagen. Prikkelhoest is nou niet bepaald een behaaglijk effect! Een betere naam is nocebo-effect. Dit betekent: ik zal schaden.
Conclusie: De sterkte van het placebo-effect wordt bepaald door de omstandigheden waaronder de placebo wordt toegediend, het verwachtingspatroon van de patiënt, gewenning en mogelijk nog vele andere subtiele invloeden. Onderzoek naar alle oorzaken van het placebo-effect is nog steeds gaande.
Zie ook: het artikel over het placebo-effect van C.P. van der Smagt.

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.