Ken uw klassieken

Het Actieblad sept. 1998, 109de jaargang nr. 4.
Dat er in Dante’s hel een zeer ongunstige plek voor kwakzalvers is gereserveerd, mag zo langzamerhand wel bekend worden geacht. Kwakzalvers als archetype komen voor in zeer veel oude verhalen, vanaf de Griekse oudheid, via de middeleeuwen en latere bloeiperioden uit de beschaving tot aan de tegenwoordige tijd aan toe. Met Dante en Shakespeare kan Goethe gerekend worden tot de Grote Drie van de wereldliteratuur aller tijden. Met zijn Faust schreef Goethe een verhaal, dat wegens zijn universeel-menselijke thema ook thans nog velen weet te boeien en kunstenaars nog altijd inspireert tot eigentijdse reprises van het Faust-thema. Minder bekend is dat er ook een beroemd kwakzalver Faust is geweest, die rond 1480 in Wurtenberg werd geboren. Hij studeerde magie (de Stichting Homeopathische Opleidingen bestond natuurlijk nog niet, red.) en werkte als kwakzalver en waarzegger, waarbij hij zulke merkwaardige resultaten boekte, dat tijdgenoten hem verdachten van een pact met de duivel. Toch heeft deze Faust in Duitsland niet de status van de prototypische kwakzalver gekregen. De Duitse oerkwak, die ook teruggaat op een historische figuur is al sinds ruim 250 jaar ‘Doktor Eisenbart’. Deze anti-held, die in 1661 in het Beierse dorpje Oberviechtach werd geboren en in 1727 overleed te Münden, figureert in talrijke liedjes en was hoofdfiguur in een roman, in verhalen en zelfs in een opera. Het beroemde satirische lied ‘Ich bin der Doktor Eisenbart’, dat hieronder staat afgedrukt is al te vinden in 19de eeuwse bundels van studentenliederen. Hij zou tijdens zijn leven een succesvol genezer zijn geweest met een praktijk als oculist, breukmeester en steensnijder. Toch werd hij vooral beroemd om zijn volgens de overlevering zeer fantasierijke marktpleinopstelling en show, die in talrijke liedjes is geparodieerd. In het kader van de serie Bijdragen aan de Geschiedenis van de Kwakzalverij hier, afkomstig uit Ludwig Erk’s Deutscher Liederschatz, de klassieker over de dokter met de ijzeren baard.

Ich bin der Doktor Eisenbart;
Kurir’ die Leut’ nach meiner Art;
Kann machen, das die Blinden geh’n,
Und das die Lahmen wieder seh’n.

Des Küsters Sohn in Dideldum,
Dem gab ich zehn Pfund Opium;
D’rauf schlief er Jahre, Tag und Nacht,
Und ist bis jetzt noch nicht erwacht.

Es hätt’ ein Mann in Langensalz’
Ein’n zentnerschweren Kropf am Hals;
Den schnurrt’ ich mit dem Hemmseil zu:
Probatum est! er hat jetzt Ruh’.

Das is die Art, wie ich kurir’,
Sie ist probat, ich bürg dafür;
Dass jedes Mittel Wirkung tut,
Schwörr’ ich bei meinem Doctorhut!

Een fraaie vertolking van dit lied door Aldo di Tullio is te horen op de niet meer makkelijk te vinden langspeelplaat Quacks, Quirks and Quick Remedies, een collector’s item voor kwakzalverijbestrijders.