Korte berichten 2005

Blijkens een interview in de Provinciale Zeeuwse Courant van vorig jaar heeft de eertijds beroemde paragnost Gerard Croiset een dochter die in zijn voetsporen is getreden. Nannie Veerman-Croiset is helderziende en paranormaal genezer. Zij oefent dit nobele beroep al vijfentwintig jaar uit, in Utrecht. Hoewel mevrouw Veerman bijna zeventig jaar oud is, werkt zij nog steeds 15,5 uur per dag, met uitzondering van de zaterdagmiddag. En elke vier weken blaast ze een week uit. Haar praktijk zit bomvol, voornamelijk met mensen die het hele medische circuit al hebben doorlopen. De ideale klandizie voor de alternatieve genezer, met andere woorden. Evenals andere dames doet zij aan strijken, maar waar bij de meesten na het strijken alleen het wasgoed erop is vooruitgegaan, is het bij Mevrouw Veerman-Croiset de méns, de (goed)gelovige mens wel te verstaan: geloof is volgens haar ‘een substantieel onderdeel van het genezingsproces’.

Welke ziekten zij nu precies met haar strijkages tracht te verhelpen, kan ik uit het interview niet gewaarworden, maar kanker zit er niet bij. Of toch wel? Weliswaar zegt zij dat ze niet in staat is deze ziekte te genezen, zij zegt ook dat ze kankercellen wel kan beïnvloeden. Dat is gebleken uit proeven aan de universiteit van Utrecht, onder leiding van de moleculair celbioloog Roel van Wijk. Zij kreeg een plastic doosje met kankercellen in haar handen gestopt, met het verzoek ze te behandelen. Daarna (maar ook daarwegens?) werden er ‘significante verschillen in temperatuur’ waargenomen. Er sloeg op een gegeven ogenblik zelfs damp van het doosje af. Kankercellen beïnvloeden, ik heb geen idee wat het betekent, maar de boodschap is duidelijk: mevrouw Veerman kan iets aan kanker ‘doen’.

Even eigenaardig is het tweede bewijs van haar paranormale gaven: ooit moest zij bij een experiment langs telepathische weg tien Utrechtse ratten die tumoren hadden, zien te behandelen. Helaas maakte zij een fout: in plaats van zich te concentreren op de tien uitverkoren stakkers, dacht zij aan alle laboratoriumratten van de Alma Mater en jawel, het bleek dat zij ze allemaal had ‘geholpen’! Waarmee, of liever gezegd waarvanaf, dat zegt zij er niet bij.

Haar beroemde vader gebruikt zij als een soort verklaring, ja welhaast garantie, voor de werkzaamheid van haar manipulatiën. Haar gave heeft zij van hém, zoals een ander muzikaliteit of tekentalent erft en alinea’s lang steekt zij hem de loftrompet. Ook het feit dat zij in zijn huis woont en werkt, is een bewijs voor de deugdelijkheid van haar werkwijze. Dat Gerard Croiset er met zijn visioenen geregeld flink naast zat, houdt ze wijselijk voor zich.

Wie denkt dat het bij de Croisetjes nu wel mooi is geweest met de paragnosie, zoals mevrouw Veerman het noemt, vergist zich: ook dochter Veerman is erfelijk belast. Maar (klein)dochterlief houdt zich voornamelijk bezig met dieren. Het is mij evenwel niet geheel duidelijk geworden of zij ze nu tracht te ‘genezen’ of het gewoon laat bij het telepathisch opsporen van vermiste caviaatjes en dezulke.

RVZ onderzoekt aanscherping wet BIG
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 11

Op verzoek van minister Hoogervorst van VWS onderzoekt de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg momenteel de mogelijkheid om het stellen van een diagnose tot een in het kader van de wet BIG tot een zogenaamde voorbehouden handeling te verklaren. De adviesaanvrage van de minister vloeit voort uit de aanbevelingen die de Inspectie voor de Gezondheidszorg had gedaan na de affaire Millecam, waarbij ook niet-artsen als Jomanda, Boegem en andere helderzienden de diagnose borstkanker in twijfel trokken. Soortgelijke excessen vonden plaats in de Harlingse kwakzalverskliniek Eye4Care.

De RVZ stelde een commissie in die op de vraag van de minister een antwoord zal geven. Een ambtelijke werkgroep, aangestuurd door RVZ-leden prof.dr. I.D. de Beaufort en prof.dr. J.P. Holm, ging in het najaar van 2004 aan het werk en zou voor maart 2005 met haar werk klaar moeten zijn. De commissie heeft ook contact gezocht met onze Vereniging en besprak vooren nadelen van deze wetsverscherping onder andere met Van Dam en Van der Smagt. Externe instanties die ook bij de totstandkoming van het advies zijn betrokken zijn: LSJ Medisch Projectbureau, Leiden, Faculteit Rechten Universiteit Maastricht en Julius Centrum Utrecht.

De minister wil in dit advies niet alleen alternatieve diagnosestellers betrekken, maar eveneens reguliere hulpverleners die buiten hun grenzen kunnen treden (ambulancepersoneel, fysiotherapeuten etc.). In zijn adviesaanvrage stelde de minister dat misleiding nu ook al op grond van art. 96 strafbaar is, maar dit artikel werkt slechts achteraf. Hoogervorst wil nu ook ‘vooraf de vrijheid van handelen van niet-deskundigen beperken’. Tegelijkertijd wil hij de ‘verdere introductie van marktprikkkels in de zorg niet nodeloos belemmeren door het opwerpen van onnodige toetredingsdrempels’. De RVZ staat niet voor een eenvoudige opgave.

Rechterlijke uitspraak Raad van State Pyrrusoverwinning voor de homeopathie
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 15

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen dat, zoals wij in het vorige nummer berichtten, door de Raad van State in het ongelijk werd gesteld inzake de door het CBG verplicht gestelde etiketten op homeopathica met een goedgekeurde indicatie, heeft zijn nieuwe gedragslijn m.b.t. deze middelen bekendgemaakt. Voortaan wordt het fabrikanten die de etiketten niet meer willen aanbrengen op de door hen geregistreerde artikel 6 middelen verboden nog enige indicatie te vermelden. De homeopathieproducenten hebben onder leiding van VSM hun hand overspeeld en zullen nu of de etiketten ‘vrijwillig’ moeten blijven aanbrengen óf op hun Aconitum D6, SRL gelei, Famosan, Echinaforce e.d. óf geen indicatie meer mogen vermelden, zodat de leek en de drogist maar moeten raden wat er moet worden afgeleverd. Gezien de ontbrekende werkzaamheid van de middelen lijdt de volksgezondheid van deze nieuwe regel geen enkele schade. Of dat ook voor de omzet van deze middelen zal gelden, dat lijkt ons minder zeker. De nieuwe richtlijn krijgt per 1 november kracht van wet. Hij kwam tot stand na nauw overleg met het ministerie van VWS, waar tegenwoordig een frisse wind waait. Met de homeopathie heeft de huidige minister weinig op en hij loopt daarmee politiek ook maar weinig risico. Van enig publiek verzet tegen de nieuwe richtlijn is geen sprake en het begint er op te lijken, dat de homeopathie, die aartsvijand van onze Vereniging, langzamerhand ter ziele zal gaan. Makkelijk zal zij zich echter niet gewonnen geven en vanuit de WHO dreigen nieuwe initiatieven om de bedreigde kwakzalverij van ‘schudden en verdunnen, jongens’ te hulp te schieten. Waakzaamheid blijft derhalve geboden.

Hardleers
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 23

Prince Charles kwam recent niet alleen in het nieuws door de aankondiging van zijn tweede huwelijk, hij wekte in februari 2005 zelfs de toorn van Edzard Ernst, de Brits-Oostenrijkse kwakzalverijprofessor uit Exeter, door de verschijning van zijn Complementary Health Care: a guide for patients. Volgens Ernst, die zich tegenover The Independent liet ontvallen geen tegenstander te zijn van het opnemen van alternatieve therapieën in de NHS, mits deze goed onderzocht zijn, zijn de claims in deze gids veel te rooskleurig. In de nu door Charles’ Foundation for Integrated Health uitgegeven gids worden de 12 meest populaire alternatieve geneeswijzen kritiekloos en veel te optimistisch besproken. Ernst had in drie brieven hulp aangeboden, maar zijn kritiek werd terzijde geschoven. Het boekje van 45 pagina’s dik wordt gratis verspreid over alle huisartspraktijken van het land. De Foundation ontving 1,35 miljoen Euro steun van de regering ter ondersteuning van haar activiteiten. Ook Chérie Blair steunt de prins: zij liet zich laatst positief uit over de ‘electronic gem therapy’.

Naalden
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 24

In Medisch Contact stond op 4 februari 2005 een advertentie van een acupunctuurkliniek in het Zwitserse Zürich. Men vroeg een ‘Chinese TCM therapist of Chinese origin who graduated from a Chinese TCM university’. Ook eiste men minstens 10 jaar werkervaring in China. Er zullen niet veel Nederlandse artsen zijn die aan dit profiel voldoen, dus een braindrain valt niet direct te verwachten. Misschien dat de directie van het Schiedamse Vlietland ziekenhuis hun anesthesist K.H. Kho op deze advertentie attenderen. Dit lid van de NAAV met als specialisaties ‘TCM, EAV en Amalgaam’ (aldus de website van de NAAV) maakt dit ziekenhuis al geruime tijd te schande en zou in Zwitserland wellicht een goede toekomst tegemoet kunnen gaan.

Weeda
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 24

Iteke Weeda is hoogleraar aan de LU Wageningen. Nadat Plasterk in een Volkskrant-column de provincie Utrecht als centrum van kwakzalverij afschilderde, kwam een ingezonden briefschrijver met enige onthullingen over het onderwijs dat Weeda in Wageningen ten beste geeft. Volgens de briefschrijver (Bert Brussen, op 4 september 2004) moeten haar studenten, die in het eerst jaar al het blokje wetenschapsfilosofie achter de rug hebben en daardoor vertrouwd zijn met Kuhn en Popper, tijdens de colleges ‘wetenschap en spiritualiteit’ veel akeligs meemaken. Weeda voert daar zogenaamde mediums ten tonele die oprecht beweren contact te hebben met reeds lang overleden indianenhoofdmannen. Ook constateerde Brussen dat de cursussen in Reiki, pendelen, healen en oerdansen erg populair zijn onder de Wageningse studenten.

Galesloot
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 24

Jan Galesloot (56) is een onconventionele Rotterdamse huisarts, die o.m. veel praktijkverpleegkundigen spreekuur laat draaien en ook anderszins eigenzinnig is. Medisch Contact (6.8.04, p. 1249 e.v.) zocht hem op en liet hem honderduit spreken. Een kapster die over rugpijn klaagt wordt door hem onderzocht en ‘vervolgens neemt hij de jonge vrouw in een stevige greep en laat haar bovenlichaam een plotselinge draai maken. Luid en duidelijk is het kraken van de gewrichten in de spreekkamer te horen. “Er zat iets vast”, glimlacht Galesloot. De kwaal is nog niet definitief verdwenen en de vrouw wordt doorverwezen naar de Cesartherapeut.’

Galesloot vertelt dat het vrij zeldzaam is dat huisartsen ook manueel therapeut zijn. Godzijdank zouden wij zeggen, maar Galesloot is nog completer: hij beschikt ook over een aantekening als orthomoleculaire geneeskundige! Met name bij patiënten met onbegrepen klachten ziet Galesloot mogelijkheden voor de orthomoleculaire aanpak en de homeopathie. De interviewer van MC blijft neutraal, maar had deze mallotige man niet tegen deze publiciteit beschermd moeten worden? Als ik bij hem ingeschreven was dan zou ik liever het spreekuur van de praktijkondersteuner bezoeken dan deze ook door Achmea gesteunde genezerik. Achmea financierde een project waarbij diabetespatiënten een orthomoleculair voedingsadvies ontvingen.

Rath
C.N.M. Renckens
Nr. 1, pagina 24

In Duitsland wordt onderzocht of er juridische actie mogelijk is tegen Mathias Rath en de ouders van de in november 2004 overleden 9-jarige Dominik Feld. Het kind overleed in de Mexicaanse alternatieve kliniek in Tijuana. De ouders waren in de ban geraakt van Rath, die met zijn ‘cellulaire geneeskunde’ genezing van de botkanker had beloofd. Rath toerde door Duitsland en gebruikte Dominik als reclamepatiënt. Hij schreef onder meer: ‘De in mijn ogen inmiddels gewonnen strijd om het leven van Dominik luidt een nieuw geneeskundig tijdperk in’. Het pamflet werd door heel Twente verspreid. Rath vestigde zich indertijd in Almelo met een fors overheidssubsidie en werd hoofdsponsor van SC Heracles.

De vanuit Almelo opererende vitaminegoeroe wordt in de Duitse pers inmiddels als ‘unheimliche Krebs Arzt’ betiteld en het lichaam van Dominik werd bij aankomst op de luchthaven Frankfurt direct door de autoriteiten in beslag genomen. Raths reactie was stereotiep: de kranten die zo over hem schrijven staan onder invloed van het ‘Farmakartel’.

Transcultureel gedokter
Sophie J.M. Josephus Jitta
Nr. 2, pagina 8

De winnaar van de Meester Kackadorisprijs 2004, de Zaltbommelse pro-alternatieve huisarts Paul van Dijk, schrijft een column voor de Provinciale Zeeuwse Courant (en diverse GPD-bladen, webredactie). In zijn stukje van 1 februari jl. pleit hij voor het opleiden van ’transculturele’ artsen.

Daarmee sluit hij aan bij wat een basisarts, prof. I. Wolffers, al eerder had verwoord: de Nederlandse samenleving bestaat binnenkort uit 15% allochtonen en derhalve uit mensen met geheel andere opvattingen over ziekte en gezondheid (ook de in ons land woonachtige Denen en Italianen meegeteld, Ivan?). Daarom kunnen wij maar beter het roer bij de artsenopleiding omgooien. In zijn column zet Van Dijk het pleidooi voor transculturele dokters kracht bij met twee voorbeelden uit eigen ervaring. Deze kunnen inderdaad onder de noemer ‘creatief omgaan met ziek zijn en beter worden’ worden geschaard.

Een al jaren getrouwde Marokkaanse vrouw was bij hem op het spreekuur gekomen, omdat zij tot haar verdriet en ondanks bezoek aan een gynaecoloog nog steeds geen kinderen had. Waarom zij die niet kon krijgen, zei ze er gratis bij: dat kwam door het boze oog. Het boze oog, natuurlijk, dacht dokter Van Dijk en ried zijn patiënte aan om naar een Islamitisch genezer te gaan. ‘Onze’ geneeskunde heeft immers zo haar beperkingen. Het resultaat van zijn verwijzing laat zich raden: na drie maanden was de vrouw in verwachting, dankzij het dragen van een amulet maar vooral dankzij het drinken van water waarin met inkt geschreven koranteksten waren opgelost. Gelukkig legt Van Dijk zijn lezers wel even uit wat het boze oog is,waar het vandaan komt en wat het ‘doet’ en vermeldt daarbij ook dat het in de Islamitische wereld wordt gezien als de voornaamste veroorzaker van ziekten. Nou, niet alleen dààr, kennelijk ook in Zaltbommel!

Zonder blikken of blozen bekent Van Dijk dat hij dit verhaal ook aan zijn zesdejaars studenten in de medicijnen- aan wie hij blijkens zijn column college geeft- heeft verteld. En met succes. Onmiddellijk had zich een studente van Turkse afkomst gemeld, die zich met name aangesproken voelde door het verhaal over het water. Haar bloedeigen vader had jarenlang de recepten van de huisarts niet naar de apotheek gebracht, maar ze thuis in water gelegd, net zo lang tot de inkt geheel was opgelost. Vervolgens had hij driemaal daags een ferme slok van het water genomen en wanneer het op was, ging hij naar de dokter voor een nieuw recept.

Ook dit kunnen wij met recht een vrij exotische manier van omgaan met ziekte en gezondheid noemen, daar heeft Van Dijk volkomen gelijk in. Of deze twee voorbeelden ook moeten leiden tot het vormen van transculturele artsen, waag ik te betwijfelen. Mij lijkt een transcultureel EHBO-diploma met stage in de Bijlmer voldoende.

KNMG praat verder met alternatieve artsenclubs
C.N.M. Renckens
Nr. 2, pagina 10

Geheel buiten de publiciteit praat de KNMG-leiding verder met de alternatieve artsenclubs over hun mogelijke toetreding tot de KNMG-federatie. Zonder enig historisch besef – de KNMG werd opgericht om de natuurwetenschappelijke basis van de geneeskunde te verstevigen en de beroepsuitoefening te uniformeren door daaraan vast te houden – doet de KNMG-leiding alsof het volledig tot te mogelijkheden behoort dat de artsen die acupunctuur, homeopathie, antroposofie etc. toepassen, op voldoende wetenschappelijke ‘evidence’ kunnen bogen om toelating tot de KNMG mogelijk te maken. Deze eis wordt door de KNMG namelijk aan hen gesteld, terwijl ook strikte eisen op het gebied van ‘kwaliteitssystemen’ wordt gesteld.

De portefeuille is in handen van Lode Wigersma, directeur-secretaris Beleid en Advisering van de KNMG, die eerder eens opmerkte: ‘Mogelijke toetreding van alternatieve artsen roept veel sentimenten op onder reguliere artsen. Er zijn al KNMG-leden die gedreigd hebben hun lidmaatschap op te zeggen als we de alternatieven toelaten. Waarom ze zo denken weet ik niet. Het zijn geen rationele overwegingen, vermoed ik.’ (NTvG, no 4, p. 22). Als verontruste leden brieven schrijven naar KNMG-voorzitter Holland, dan ontvangen zij een antwoord dat is geschreven door Wigersma.

Holland heeft zich ook wel wat al te zachtzinnig uitgelaten over de alternatieve artsen, maar zei tenminste ook eens dat de geneeskunde aan de hoogste wetenschappelijke eisen moet voldoen en dat vermenging van reguliere en alternatieve methodes ongewenst is (Medisch Contact, maart 2004, p. 525). Dergelijke woorden krijgt Wigersma niet uit de mond. Volgens berichtgeving in Mednet (24 februari 2005, p.3) hebben KNMG-leiding en alternatieve artsen elkaar medio februari 2005 weer ontmoet. Antroposofenvoorzitster Madelon Winkler zei: ‘Het was mooi te vernemen dat de KNMG na bestudering erg lovend was over onze opleidings- en registratie-eisen’. Wigersma bevestigde dat het een constructief gesprek was geweest. Hoe het nu verder gaat is onduidelijk.

RVZ onderzocht aanscherping wet BIG
C.N.M. Renckens
Nr. 2, p. 15 (zie ook noot in dit artikel)

Op verzoek van minister Hoogervorst van VWS heeft de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg de mogelijkheid onderzocht het stellen van een diagnose tot een in het kader van de wet BIG tot een zogenaamde voorbehouden handeling te verklaren. De adviesaanvrage van de minister vloeide voort uit de aanbevelingen die de Inspectie voor de Gezondheidszorg had gedaan na de affaire Millecam, waarbij ook niet-artsen als Jomanda, Boegem en andere helderzienden de diagnose borstkanker in twijgfel trokken. Soortgelijke excessen vonden plaats in de Harlingse kwakzalverskliniek Eye4care. De RVZ stelde een commissie in die op de vraag van de minister een antwoord zal geven. Een ambtelijke werkgroep, aangestuurd door RVZ-leden prof.dr. I.D. de Beaufort en prof.dr. J.P.Holm, ging in het najaar van 2004 aan het werk en zou voor maart 2005 met haar werk klaar moeten zijn. De commissie heeft ook contact gezocht met onze Vereniging en besprak voor- en nadelen van deze wetsverscherping o.a. met Van Dam en Van der Smagt. Externe instanties die ook bij de totstandkoming van het advies zijn betrokken zijn: LSJ Medisch Projectbureau Leiden, faculteit rechten universiteit Maastricht en Julius Centrum Utrecht. De minister wil in dit advies niet alleen alternatieve diagnosestellers betrekken, maar eveneens reguliere hulpverleners die buiten, hun grenzen kunnen treden (ambulancepersoneel, fysiotherapeuten etc). In zijn adviesaanvrage stelde de minister dat misleiding nu ook al op grond van art. 96 strafbaar is, maar dit artikel werkt slechts achteraf. Hoogervorst wil nu ook ‘vooraf de vrijheid van handelen van niet-deskundigen beperken’. Tegelijkertijd wil hij de ‘verdere introductie van marktprikkkels in de zorg niet nodeloos belemmeren door het opwerpen van onnodige toetredingsdrempels’. De RVZ stond niet voor een eenvoudige opgave.

[Noot van de webredactie: tot hier toe is de tekst woordelijk vrijwel gelijk aan het bericht op pagina 11, van nr.1]

Juist bij het ter perse gaan van dit blad verscheen op 19 mei het rapport, getiteld Medische diagnose: kiezen voor deskundigheid?. Kort samengevat komt het rapport er op neer, dat men voorlichting aanbeveelt, maar géén wettelijke maatregel om schade door alternatieve hulpverlening te voorkomen. Het stellen van een diagnose voorbehouden aan artsen is geen oplossing om excessen in de alternatieve hulpverlening te voorkomen. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) is weliswaar overtuigd van de gevaren van ondeskundige medische diagnostiek, maar heeft aanzienlijke twijfels over de effectiviteit van een dergelijke maatregel, in het bijzonder vanwege de handhaafbaarheid. In het volgende NTtdK zal uitgebreid op het rapport worden ingegaan. Het is te vinden op www.rvz.nl.

Aankondiging
Nr. 3, pagina 5

Van 13 tot 16 oktober 2005 vindt in Brussel het 12 de European Skeptics Congress plaats, ditmaal onder de titel ‘Pseudoscience, alternative medicine, and the Media’. Het congres wordt door onze bevriende en zeer kundige Belgische skeptici Wim Betz, Tim Trachet en Tom Schoepen georganiseerd en het programma ziet er nu al zeer interessant uit. Sprekers zijn o.m. afkomstig uit België, Nederland, Engeland, USA, Canada en Spanje. Onze bestuursleden Van Dam en Renckens zullen er spreken, als ook de Amsterdamse wetenschapsjournalist Hans van Maanen. Zie verder onder: http://alpha.uhasselt.be/ ~gjb/esc2005/ Het congres biedt u de mogelijkheid om met geestverwanten te spreken in een ontspannen en informele sfeer. De Belgische gastvrijheid zal ongetwijfeld borg staan voor een aangename tijdpassering in de vrije uren. Leerzaam zal het zeker ook zijn.

Goede gaven
C.N.M. Renckens
Nr 3, pagina 22

De contributie voor onze Vereniging behoort tot de laagste van alle ideële verenigingen die ons land telt. Met dat weinige geld wordt – naar de bescheiden mening van uw voorzitter – een indrukwekkende presentie in de media en de medisch-farmaceutische beroepsgroep bewerkstelligd. Zoiets is alleen mogelijk omdat zeer velen geheel onbezoldigd en belangeloos hun bijdrage leveren aan wat zij zien als een morele taak om de kwetsbare burger te waarschuwen voor de gevaren en valse illusies die de alternatieve geneeskunde biedt en tegen de aantasting van de status van het medisch beroep als gevolg van de alternatieve methoden die ook artsen, apothekers, verpleegkundigen en fysiotherapeuten tegenwoordig aanbieden.

Bij de eerdere rechtszaken waarmee de Vereniging werd geconfronteerd (versus VSM en later Houtsmuller) ontvingen wij veel extra donaties, waaronder enkele zeer substantiële. Tezamen met de publiciteit die deze zaken opleverden en de ledenaanwas die ervan ook het gevolg waren pakten die zaken uiteindelijk voor onze Vereniging profijtelijk uit. Los daarvan ontvangt de Vereniging ook incidentele donaties, zoals toen een lid van onze Vereniging de gasten ter gelegenheid van zijn 40-jarige bruiloft om een financiële bijdrage verzocht, die hij vervolgens aan onze Vereniging schonk. Ook deed een jonge promovendus een keer hetzelfde. Misschien is het goed er hier nog eens op te wijzen dat de Vereniging valt onder de werking van artikel 24, lid 4 van de Successiewet 1956, hetgeen betekent dat er fiscale mogelijkheden zijn om dergelijke giften te faciliteren. De schenker kan zijn gift volledig aftrekken van de belasting, terwijl de Vereniging over de schenking 11 % belasting betaalt. De meeste goede gevers willen anoniem blijven, maar wij willen hier graag melding maken van een donatie die wij recent mochten ontvangen van ons lid W.J.B. Swart, huisarts te Grave, die bij zijn afscheid onder het motto ‘Geef de kwak de zak!’, 5000 Euro overmaakte aan de Vereniging. Het bestuur is hem daarvoor buitengewoon erkentelijk en zal deze donatie aanwenden om de uitvoering van het jubileumboek extra aantrekkelijk te maken.

NWO Eureka!prijzen 2005 uitgereikt
Drs. A.L. Ternee
Nr. 3, pagina 23

De Eurekaprijs is een project van NWO in samenwerking met Intermediair, de Boekhandelsgroep Nederland, de Jos Withagen Stichting, het automatiseringsbedrijf Furore en het Amsterdamse wetenschapscentrum Nemo. Jaarlijks wordt een viertal prijzen toegekend voor respectievelijk prestaties op het gebied van wetenschapscommunicatie, voor het beste populair-wetenschappelijke boek, het beste radio- of tv-programma en voor de beste vrouwelijke prestatie op het terrein van wetenschapscommunicatie naar een breed publiek.

De prijswinnaars werden op 24 mei 2005 bekend gemaakt in Nemo te Amsterdam. Dirk van Delft, chef wetenschap van NRC Handelsblad ontving dit jaar de NWO Eureka!-prijs voor het beste oeuvre op het terrein van wetenschapscommunicatie, s.1. zijn biografie van Heike Kamerlingh Onnes. De prijs is voor de vijfde keer toegekend door een onafhankelijke jury en is met een geldbedrag van ? 12.500, de hoogste prijs op dit gebied in ons land. Naast Dirk van Delft gingen prijzen naar Mineke Schipper met haar boek Trouw nooit een vrouw met grote voeten, het programma Nieuwslicht van de VARA en Monique Punter van het blad Kijk. Mineke Schipper ontving de Intermediair Eurekaprijs voor het beste populair wetenschappelijke boek. Nieuwslicht kreeg de Jos Withagen Eurekaprijs in de categorie beste radio- of rvprogramma. Monique Punter werd bekroond met de Furore Eurekaprijs voor de beste vrouwelijke prestatie op het terrein van wetenschapscommunicatie naar het brede publiek.

De laatste drie prijzen zijn gebaseerd op ruim 3000 reacties via de websites van NWO en Intermediair. De winnaars van de laatste drie prijzen ontvangen elk 7500 Euro. Voor alle winnaars is er het Eurekabeeldje van de Delftse beeldende kunstenaar Richard de Vrijer.

Op de longlist voor het beste populair-wetenschappelijke boek van 2004, samengesteld door Intermediair en de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) die 15 titels telde, prijkte ook de handelseditie van Renckens’ Dwaalwegen in de geneeskunde. Over alternatieve geneeswijzen, modeziekten en kwakzalverij. Daarover stelde men: ‘Renckens was even niet van het tv-scherm te branden toen het brede publiek lucht kreeg van zijn proefschrift. De auteur verzet zich fel tegen de vele alternatieve geneeswijzen en evenzeer tegen de reguliere artsen die lijders aan ‘modeziektes’ steunen in hun idee dat ze echt ziek zijn.’ Onze voorzitter viel dus niet in de prijzen, maar zijn reactie was sportief: ‘Het meedoen is belangrijker dan het winnen!’.

Zes jaar geëist
A.L. Ternee
Nr. 4, pagina 22

De rechtbank in Breda eiste 16 november een gevangenisstraf van zes jaar tegen een 57-jarige paranormale genezer. De man wordt verdacht van het verkrachten van drie vrouwen en het misbruiken van twee andere na ze eerst bedwelmd te hebben. Tussen 1996 en 2002 stopte hij bij hen oxazepam en slaapmiddelen in de thee. Meerdere kanttekeningen zijn denkbaar. Waarom heeft een paranormale genezer eigenlijk oxazepam nodig om zijn patiënten te misbruiken? Dat lijkt ons geen aanbeveling voor zijn ‘gave’. Ten tweede blijken dus de reïncarnatietherapeuten niet het monopolie te hebben op het verkrachten van hun patiënten. Niet vaak genoeg kan het citaat uit het mooie boek Außenseitermethoden in der Medizin (Oepen & Prokop, Darmstadt, 1986) van Glowatzki worden herhaald, dat ook hier weer wordt bevestigd: ‘Under den “Wundertätern” findet man een buntes Gemisch, das sich dennoch grob in drie Gruppen einteilen läßt: psychopathologisch Auffällige, gläubige Ignoranten und gute Geschäfstleute (mit fließende Übergängen). Der Kriminalist Schäfer konnte feststelle, daß sich unter den laienhaften Kurpfuscher manche finden lassen, die Einträge im Strafregister haben, vor allem wegen Betrug oder Sexualdelikten.’

Potentieverhogers
A.L. Ternee
Nr. 4, pagina 8

Tijdens het Europees Congres van Skeptische Organisaties in Brussel sprak ons lid Marie Prins over de zogenaamde natuurlijke potentiemiddelen, die niet zelden zijn aangevuld met het werkzame Viagra of eraan verwante stoffen (zie haar bijdrage in dit nummer). Het tijdschrift Mednet Magazine meldde op 10 november dat er sinds de komst van Viagra aanzienlijk minder wordt gejaagd op dieren waarvan de bestanddelen deel uitmaakten van traditionele middelen tegen erectiestoornissen. Vooral tijgers en neushoorns komen tegenwoordig goed weg, want de Chinezen gebruiken de tijgerpenis en de hoorn van de neushoorn thans nauwelijks meer in hun receptuur. Alweer een voorbeeld van hoe de vooruitgang van de geneeskunde sommige vormen van kwakzalverij uitschakelt.

Carrière binnen de mesologie
C.N.M. Renckens
Nr. 4, pagina 8

In Arts en Auto van september 2005 stond een advertentie in de rubriek ‘Werk’ aangeboden, waarin aan zelfstandig werkende therapeuten (HBO+/WO-niveau) ayurveda, podologie, mesologie, orthomoleculaire ‘geneeskunde’, haptonomie, acupunctuur en TCM een praktijkruimte te huur werd aangeboden. ‘Alle voorzieningen aanwezig, incl. receptie.’ Bij de adverteerder die onder de ronkende benaming ‘Integraal Medisch Centrum’ opereert, werken al 30 therapeuten in de complementaire geneeskunde, die graag met regulieren willen samenwerken en ervaringen willen uitwisselen. Dat God het moge verhoeden.

Gelukswensen
C.N.M. Renckens
Nr. 4, pagina 13

Op de website www.kanker-actueel.nl verscheen kort voor de viering van het 125-jarig bestaan van onze Vereniging een ‘gelukswens’ van de hand van mevrouw drs. A.G.M, van Asseldonk, bioloog en zelfstandig gevestigd docent/onderzoeker. Erboven stond: Felicitatie Jubileumcongres Antikwak politie. De biologe schrijft onze Vereniging een enorme invloed toe en dat is natuurlijk ook terecht. Zij meent dat ongeveer de helft van ons ledenbestand uit journalisten bestaat, hetgeen onze sterke presentie in de media zou moeten verklaren (hier klopt niets van: zelfs Hans van Maanen is niet eens lid!). Ze eindigt haar aanklacht als volgt: ‘Dit is niet grappig meer. Mede door toedoen van de VtdK staat het wetenschappelijk onderzoek naar complementaire geneeswijzen al tientallen jaren op achterstand. Toch zijn dit zaken die overal ter wereld maatschappelijk een steeds grotere betekenis hebben gekregen, zo ook, tegen de verdrukking in, in Nederland. Gefeliciteerd, jubilaris!’

Vasolastine terug naar af
David Gebhard
p. 4, p.14

Tijdens de viering van het 125jarig bestaan van de Vereniging tegen de Kwakzalverij op 12 november in Noordwijkerhout ben ik lid geworden van deze illustere club. Om dit feit te vieren vindt u hierbij een kort literatuuroverzicht dat gewijd is aan de wijze waarop het ‘geneesmiddel’ Vasolastine in de jaren ’60 van de vorige eeuw ontmaskerd werd als zijnde een kwakzalversmiddel. Men kan de wijze van opsporen van het nuleffect van Vasolastine in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) nalezen (1-6). Hierin wordt ook beschreven hoe de Vasolastinelobby alles deed om de afwijzende beslissing van het College ter Beoordeling van (verpakte) Geneesmiddelen te dwarsbomen dankzij haar invloed op de politiek. Ik meende, helaas ten onrechte, dat Vasolastine nu voor altijd verdwenen was uit het arsenaal van tegenwoordig beschikbare geneesmiddelen. Het tegendeel is waar. Men hoeft alleen te kijken op het Internet naar de website van Vasolastine (zie oinder andere www.enzymtherapie.nl) om te lezen dat het middel vanaf 1 augustus door de ziektekostenverzekeraars vergoed zal worden via de aanvullende verzekering. Het is voor mij onbegrijpelijk hoe het mogelijk is dat de burger straks na invoering van het nieuwe Zorgstelsel op 1 januari 2006 mee zal mogen betalen aan het in stand houden van de kwakzalverij.

Dr. D.O.E. Gebhardt was ruim dertig jaar als biochemicus verbonden aan het RIV en de Vrouwenkliniek van het Academisch Ziekenhuis in Leiden

Literatuur

1. Buis G, Hutter D. 1957 De werking van ‘Vasolastine’ bij dementia arteriosclerotica. NTvG 101:1690-1694.
2. Noordsij R.J., Smith J.A. 1958 De invloed van Vasolastine op artherosclerose. NTvG 102:2040-2044.
3. Nelemans F.A., Zelvelder W.G. 1963 Onderzoek naar de klinische betekenis vanVasolastine bij de behandeling van angina pectoris NTvG 107:826-828.
4. Redactie; 1966 Afkeuring van een sinds 18 jaar bestaand geneesmiddel. NTvG 110:1204.
5. Redactie; 1968 Beroep op Kroon bij weigering op registratie geneesmiddel. NTvG 112:2065-2066.
6. Redactie;1969 Vasolastine. NTvG 113:1901-1902.

Stichting 45+ Actief
C.N.M. Renckens
Nr. 4, p. 18

De kwakfondsen bij kanker, reuma en hartziekte bestaan nog wel, maar erg veel vernemen wij er laatstelijk niet van. Er lijkt een nieuwe loot aan die rottende stam te zijn verschenen, want de Stichting 45+ Actief – niet te verwarren met de stichting 40-45 – verspreidt leuke kleurrijke folders met tal van tips voor de ouder wordende mens, die onmiskenbaar uit de orthomoleculaire hoek komen. Pseudowetenschappelijke verhalen over kraakbeencellen die in de gewrichtvloeistof kunnen oxideren, over T-cellen en over ‘een te lage pH waarde in het lichaam waardoor ontkalking optreedt’: dat is lachen! De remedies zijn talrijk en effectief: glucosamine, chondroitine, MSM, Boswella Serrata, Mangaan en Seleen. U had het kunnen raden. Ook vette vis is goed, maar niet bij jicht.

Kwakzalverij natuurlijk, maar wat te denken van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen dat in september 2005 aan glucosamine (Glucadol, Glucosamine) van Pharma Nord een registratie verleende als ’ter verlichting van symptomen van artrose van de knie’. Deze stof is nu, zij het niet receptplichtig, als ‘geneesmiddel’ geregistreerd, terwijl insiders en ook het Geneesmiddelenbulletin van mening zijn dat de werkzaamheid bij artrose nog nooit goed is aangetoond.

De tot nu toe gepubliceerde resultaten zijn van slechte methodologische kwaliteit om een oordeel toe te laten. Het College deelt eigenlijk dat oordeel, maar heeft ‘ondanks de zwakke bewijsvoering voor de werkzaamheid van glucosamine bij artrose besloten tot registratie. Het College heeft daarbij mee laten wegen dat ‘er een grote verscheidenheid aan producten als “waar” op de markt is die onderling sterk in kwaliteit verschillen. (…) Jarenlange klinische ervaring heeft duidelijk gemaakt dat er zelden bijwerkingen optreden bij gebruik van glucosamine en als het voorkomt deze niet ernstig zijn.’ Einde citaat. Tja, wat hiervan te denken? Pharma Nord, genomineerde voor de Meester Kackadorisprijs 2005, lacht natuurlijk in zijn vuistje.

U bidt en Wij genezen
Sophie J.M. Josephus Jitta
Nr. 4, pagina 22

Als je de verschillende dagbladen mag geloven, dan is bidden om genezing aardig in opmars. Vooral gebedsgenezers als Jan Zijlstra en Martie Haaijer hebben veel succes. De Telegraaf heeft in september jl. een bijeenkomst van mevrouw Haaijer bezocht en een pagina lang verslag uitgebracht van haar (genees)kunsten. Niet alleen bij Jomanda maar ook bij haar vallen mensen flauw, spartelen ongecontroleerd met ledematen, storten als een blok voor- dan wel achterover of wenen onophoudelijk, soms van ontroering en soms van pijn.

Voor de ‘behandeling’ van mensen met kanker blijkt zij een prinses Irene-achtige oplossing te hebben: zij richt zich als het ware rechtstreeks tot het gezwel en zegt bezwerend ‘Kanker, je moet vernietigd worden’, dan wel ‘Wijk, smelt of verschrompel’. Beide is ook mogelijk. De genezeres is overigens ervaringsdeskundige. Zij is in het verleden getroffen geweest door borstkanker en is van deze lelijke ziekte genezen in Amerika, na welgeteld drie bezoekjes aan een ‘geloofsgenezeres’. De dokters in Nederlands begrepen er niets van, maar röntgenfoto’s wezen toch echt uit dat de borstkanker was verdwenen. Wat die Amerikaanse kan, kan ik ook, dacht onze Martie vervolgens en warempel: zalen vol.

Kan zij nog worden beschouwd als een handige zakenvrouw (er moet bij een bezoek wel even worden ‘gedoneerd’), die desperate en goedgelovige mensen valse hoop biedt, anders ligt het in het geval van de beweging van de Healing Rooms, de nieuwste mode op het gebied van gebedsgenezing (Provinciale Zeeuwse Courant, juli 2005). Deze club beschikt in heel Nederland op dit moment al over 23 ruimten, waar gelovigen van naar het zich laat aanzien voornamelijk steil-protestantse huize bijeenkomen om gratis te bidden voor mensen in nood en voor zieken. Let wel, het gaat hier niet om het healen van een eenvoudig pukkeltje of een simpele druipneus, nee, de helende bidders pretenderen ook kanker, diabetes en uiteraard Parkinson weg te kunnen bidden.

Er wordt in het stuk een zware nierpatiënt ten tonele gevoerd, wiens ziekte volgens de aanwezigen het werk van de duivel is. Er wordt niet alleen tegen het zieke immuunsysteem van de man in kwestie gesproken (‘reageer op de scheppingsorde van God’), maar er wordt ook stevig op God zelf in-gebeden (‘U mag dit duivelswerk niet over Uw kant laten gaan’). Dit is hard nodig, want de man blijkt vaste klant. Niet bepaald een sterk staaltje van de Genezende Werking van het gebed, dunkt mij, maar de bidders en de hevig geëmotioneerde nierpatiënt zien dat anders: de duivel is weliswaar een taaie rakker, maar wég zal hij en de nierkwaal met hem.

Ook de website van de beweging spreekt klare taal: sans gêne wordt gesteld dat ziekten van origine mentaal zijn, dat bijvoorbeeld kanker en reuma worden veroorzaakt door onverwerkte bitterheid en teleurstelling en dat te vroeg sterven een gevolg is van een eerder geuite leugen (in dat licht bezien zou ondergetekende toch al gauw twintig jaar dood moeten zijn).

Wanneer de PZC-verslaggeefster de coördinatrice van Healing Rooms Nederland, mevrouw Van de Ridder, om uitleg vraagt, krijgt zij de gebruikelijke beschuldigingen aan het adres van de reguliere medici te horen: zij kijken alleen naar de symptomen, terwijl vele (kijk eens aan, niet langer alle) ziekten voortkomen uit zonde en ‘deharmonie’. Bovendien zijn er bij de beweging ook enige artsen betrokken en leent een van hen zelfs af en toe zijn spreekkamer uit. Dit wapenfeit moet de Healing Rooms kennelijk een aura van betrouwbaarheid geven, maar laat veeleer zien dat het een enge, alternatieve en gevaarlijke club is.

Rodehondepidemie onder niet-gevaccineerden
A.L Ternee
Nr. 4, pagina 28

Begin november werd bekend dat er in 2005 in ons land maar liefst 387 gevallen van rode hond waren gemeld. Normaliter was dat aantal onder de twintig. Er zaten 29 zwangere vrouwen onder de patiënten en van slechts een deel is bekend hoe de afloop van de zwangerschap en de gezondheid van het kind waren. Een kind overleed in de baarmoeder en vier kinderen kwamen met het zogeheten congenitale rubellasyndroom ter wereld. Zij zullen gehandicapt blijven. Tot nog toe lijken de slachtoffers zich voornamelijk in de Bible Belt van ons land te bevinden bij religieuze gemeentes als Barneveld, Tholen en Neder-Betuwe. In die gemeenten is het percentage gevaccineerden tussen de 65 en 77 procent. Landelijk is dat meer dan 95%. Van slachtoffers onder de antroposofische gelovigen is (nog) geen melding gemaakt.

Een kortdurende acupunctuurbehandeling
C.N.M. Renckens
Nr. 4, pagina 30

De Amsterdamse huisarts-acupuncturist A. Coronel is sinds 27 oktober 2005 uit het BIG-register geschrapt wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Volgens het tuchtcollege had hij een seksuele relatie gehad met één van zijn patiëntes. Coronel gaf toe dat hij een relatie met haar had gehad. Maar zegt hij… ze was helemaal geen patiënte van hem, ze kwam voor acupunctuur. De relatie was volgens Coronel overigens heel kort en is nu alweer voorbij.

Bron: Het Parool, 14 november 2005

Kort geding
C.N.M. Renckens
Nr. 4, pagina 30

De Belgische moleculaire psychiater Michael Maes heeft een kort geding aangespannen tegen de Vereniging tegen de Kwakzalverij, dat op 7 december te 10.30 uur in Amsterdam zou dienen. Als u dit leest is de behandeling Waarschijnlijk al achter de rug. Maes spande het kort geding aan nadat hem ter ore kwam dat hij er de oorzaak van was dat de Universiteit Maastricht in september 2005 werd genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs 2005, omdat zij niet tegen Maes’ alternatieve praktijken optrad.

Zich nadrukkelijk afficherend als hoogleraar te Maastricht maakte Maes zich in zijn drie Belgische privépraktijken schuldig aan het claimen van grote successen bij de behandeling van nauwelijks te genezen aandoeningen als fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom en burn out, aan het toepassen van nutteloze therapieën als acupunctuur, chelatietherapie, voedingssupplementen als visolie en diëten, daarbij steunend op niet gevalideerde diagnostische methoden als de MELISA-test, HPU-test en de Pharmanex-biofotonenscanner. Hij werkte ook nauw samen met de niet onomstreden Vera Stejskal, die beweert dat veel psychisch leed en chronische ziekten voortkomen uit amalgaamvullingen in het gebit.

Na zijn strafontslag aan de UM medio 2004 bleef Maes zich uitgeven voor professor te Maastricht. Hoewel de Vereniging de nominatie van de UM inmiddels ongedaan had gemaakt – Maes bleek te zijn ontslagen – komt Maes nu met zijn kort geding, waarin hij met name rectificatie vordert, een verbod om hem in de toekomst in verband te brengen met kwakzalverij en een voorschot van ?80.000 op de schadevergoeding waarop hij aanspraak maakt.