Priapisme als bijwerking van ginkgo biloba

‘Quand je pense à Fernande
Je bande, je bande
Quand j’pense à Félicie
Je bande aussi
Quand j’pense à Léonore
Mon Dieu je bande encore
Mais quand j’pense à Lulu
Là je ne bande plus
La bandaison papa
Ça n’se commande pas.’

Voor diegenen die minder goed thuis zijn in de mooie Franse taal, hier het betreffende lemma uit Kramers Pocketwoordenboek F-N van 1982: Bander vt verbinden; (om)zwachtelen; spannen [boog]; inspannen [zijn geest]; ~ les yeux blinddoeken.

Priapisme is een langdurige en aanhoudende erectie, die niet het gevolg is van seksuele stimulatie en die niet wordt opgeheven door coïtus of masturbatie. De term verwijst naar Priapus, de god der vruchtbaarheid in de Grieks-Romeinse mythologie. Gedichten te zijner ere heten priapeeën.

Het kruidenmiddel ginkgo biloba wordt wereldwijd veel gebruikt als antioxidant en dan vooral bij neurologische problemen als vergeetachtigheid, duizeligheid, dementie-preventie e.d. hoewel de werkzaamheid ervan voor al die aandoeningen niet boven elke twijfel verheven is. De Mayo Clinic Proceedings van september 2007 maakte melding van een ongewenste bijwerking van dit spul namelijk een geval van priapisme bij een 26-jarige psychiatrische patiënt uit Taiwan, die het middel combineerde met het antipsychoticum risperidon.

De man die al jaren 3 mg risperidon gebruikte was twee weken voor hij hulp zocht op de EHBO begonnen met het innemen van 160 mg per dag ginkgo biloba wegens oorsuizingen. Of het daarvoor had geholpen vermeldde de mededeling niet, maar feit was dat hij zich daar meldde met een zeer pijnlijke aanhoudende erectie van vier uur. Urologisch onderzoek leidde tot de conclusie dat er sprake was van een afvloedbelemmering van het aderlijke bloed uit de vaatruimten van de penis, waarvoor geen andere verklaring werd gevonden dan de interactie tussen beide middelen.

Ginkgo remt de leverenzymen die betrokken zijn bij de afbraak van risperidon en versterkt daardoor de bekende bijwerkingen van dit middel, zoals het priapisme dat soms optreedt bij overdosering. Georges Brassens hoefde maar aan Lulu te denken en zijn erectie verdween, maar bij de ongelukkige psychoot waren krachtiger maatregelen noodzakelijk. Pijnstillers en ijspakkingen bleken geen effect te hebben op de erectie. De patiënt onderging vervolgens spoelingen van de vaatruimte in de penis en kreeg er injecties met verdunde epinefrine, waarna de erectie ten slotte afzakte.

En zo ontsnapte hij ternauwernood aan een blijvende impotentie, want het artikel meldde dat hij bij follow-up zes maanden later gelukkig nog erecties had, zonder – na staken van de ginkgo – opnieuw episoden van priapisme te hebben meegemaakt. Kruidengeneeskunde: het moest verboden worden.

Literatuur
Yen-Yue Lin, Shi-Jye Chu et al. Association between priapism and concurrent use of risperidone and Ginkgo biloba. Mayo Clin Proc. 2007;82:1189-1190.

Naschrift 13 mei 2009
VtdK-lid A. Atsou -Pier corrigeert het Frans van Dr. A.L. Ternee. De webredactie vat samen:

Het lied Fernande begint met

Une manie de vieux garçon,
Moi, j’ai pris l’habitude
D’agrémenter ma solitude
Aux accents de cette chanson :

Vieux garçon is geen ‘grote jongen’ maar een oude vrijgezel (het mannelijke equivalent van een oude vrijster). Verder geven de wat uitvoeriger woordenboeken (Van Dale, Petit Robert) als gemeenzame of vulgaire betekenis van bander ‘een stijve krijgen’ (Analyse Brassens zegt wat anders, maar dat is vast een grap, het lied was niet voor niets een tijd verboden op de radio – webr.). Voor de vertaling van het hele chanson raadplege men The songs of Georges Brassens with English translation. Daar kan men het ook beluisteren zoals gezongen door Carla Bruni, thans echtgenote van de Franse president Sarkozy. Mw. Atsou voegt hier aan toe: ‘Overigens, in het refrein komt ook het woord bandaison voor, dat is het zelfstandig naamwoord dat bij het werkwoord bander hoort. Mogelijk een uitvinding van Brassens zelf, geen van mijn
woordenboeken noemt dit woord.’

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.