Tancosan en Microbioticum

Tancosan
Tancosan is een kruidendrankje van de firma Bioniek Natuurproducten BV in Assen. Volgens Bioniek is Tancosan een natuurgeneesmiddel tegen virussen en bacteriën dat ook de weerstand zes keer verhoogt. Na een bezoek van de Voedings en Waren Autoriteit (VWA) heeft men het taalgebruik wat moeten afzwakken.

Tancosan is het resultaat van 20 jaren onderzoek van de heer Henk Koopman, waarover in PudMed echter niets te vinden is. Het antwoord op deze opmerking in een klacht bij de Reclame Code Commissie (RCC) was dat publicatie in PubMed niet verplicht was. Van de functie van PubMed was hij, ondanks 20 jaren onderzoek, kennelijk niet op de hoogte. De ingrediënten die de heer Koopman opgaf aan Natural Medicines Comprehensive Database in Californië zijn de volgende, de alcohol niet meegerekend:

Allium sativum (knoflook)
Echinacea purpurea (purperen Rudbeckia)
Eleuterococcus (Siberische ginseng, bedoeld: Eleuterococcus senticosus)
Matricaria chamomilla (echte kamille)
Pau d’arco (letterlijk ‘hout voor bogen’; bedoeld: Tabebuia impetiginosa)
Peumes boldo (bedoeld: Peumus boldus)
Triticum repens (kweek, maar zie noot 1)
Viola tricolor (driekleurig viooltje)

Tegen de Reclame Code Commissie beweerde de heer Koopman dat deze lijst niet juist was, maar wat er dan wel in het middel zat heeft hij niet bekend gemaakt. Ook aan de VWA werd deze samenstelling opgegeven. Tancosan wordt als een voedingssupplement verkocht en dat betekent dat de samenstelling op de verpakking vermeld moet worden. Op de Duitse website (op de Beipackzettel in pdf-formaat) staat dezelfde lijst. We zullen daarom toch maar aannemen dat deze juist is. Hoeveel er van ieder kruid in het drankje zit is onbekend. De toediening is: 1 druppel per kg lichaamsgewicht of 1 cc per 18 kg lichaamsgewicht, verdeeld over ochtend, middag en avond.

De drank was wetenschappelijk onderbouwd door prof.dr. E. Verhaeren in labs van de UW, KUL en het lab. Aver te Wijnegem. In Wageningen en Leuven kende men geen prof. Eddy Verhaeren, maar zijn lab Aver bestaat echt en Verhaeren heeft volgens zijn cv in Leuven gestudeerd.

Microbioticum
Tancosan blijkt ook geschikt te zijn voor dieren; alleen heet het in Nederland dan Microbioticum. Op die website runt de heer Koopman een natuurgeneeskundig veterinair adviesbureau. Nu is de dosering 1 cc per 18 kilo lichaamsgewicht gedurende 10 dagen. Echter voor koeien blijkt het 30 cc te zijn. Toch zijn die echt niet allemaal even zwaar.

Microbioticum zou geschikt zijn voor alle zoogdieren en voor alle vogels, ongeacht of het herbivoren, omnivoren of carnivoren zijn. Microbioticum is voor al deze dieren werkzaam. Toch werd er alleen maar getest op 16 kuikens, tien kippen en twee koeien. In de Duitse versie werd verteld dat “Dr. vet. H. Koopman, Arzt Veterinärmedizin und Naturheilkunde” (hij is geen arts, geen dierenarts, en evenmin gepromoveerd, zie noot 8) van zijn wijze grootmoeder, die haar eigen kruiden teelde, in 1976 de opdracht had gekregen een natuurlijk antibioticum te creëren omdat de in omloop zijnde chemische antibiotica spoedig onwerkzaam zouden worden tegen virussen. Nou, dat is dan wel heel erg spoedig geweest, want ze zijn nooit werkzaam tegen virussen geweest, alleen tegen bacteriën. En antibiotica zijn allesbehalve chemisch. Een veearts hoort dat te weten, maar een ‘veterinair natuurgeneeskundige’ misschien niet.

Inmiddels is die grootmoeder van de Duitse site verdwenen, maar die stond daar in februari 2009 nog op. Maar op de Franse site is kruidenvrouwtje ‘Hendrikje’ nog te bewonderen!

Wetenschappelijke onderbouwing
Op de website van Ineko staat wel een wetenschappelijke onderbouwing van dit middel, door de heer Verhaeren. Erg wetenschappelijk is die onderbouwing echter niet. Het is een literatuuroverzicht, waarbij verreweg de meeste bronvermeldingen ook nog eens ontbreken. Nicholas Culpepper (1616-1654), die door zijn eigen tijdgenoten al niet erg serieus genomen werd, wordt aangehaald, maar de in zijn eigen tijd gezaghebbende Rembert Dodoens (Dodonaeus, 1517-1585) wordt niet genoemd. Culpepper baseert zich op de astrologie, dus dat kan meteen naar de gruthoop. Dodoens baseerde zich waar mogelijk op eigen waarnemingen.

Kwalijker is echter dat een hele reeks toepassingen van ieder kruid wordt genoemd zonder enig commentaar of deze ook werkzaam zijn en zonder verwijzingen naar bewijs. Alle kruiden komen zo in de buurt van wondermiddelen. Verder blijken veel van de beschrijvingen van allerlei toepassingen van etnobiologen en etnografen afkomstig te zijn. Maar een lang en veelvuldig gebruik van een therapie is geen bewijs van werkzaamheid en veiligheid. In dat geval zou aderlating bijzonder effectief moeten zijn; het tegendeel is waar. De gebruikte kruiden hebben in werkelijkheid weinig of geen wetenschappelijk bewezen werkzaamheid voor wat dan ook.

En nog erger is dat bijverschijnselen nauwelijks worden opgenoemd, behalve voor knoflook en kamille. Van knoflook kan je maag in de war raken en voor kamille wordt er op gewezen dat het een asterachtige is en er ernstige allergische reacties mogelijk zijn. Niet alleen mogelijk, ze hebben zich al voorgedaan (noot 2). Maar Echinacea is ook een asterachtige en allergische reacties, inclusief anafylactische shock, zijn over dit middel gepubliceerd (noot 3). De site rept er met geen woord over.

Over Pau d’arco wordt gezegd dat men in Bolivia twee gevallen van genezing van kanker met deze boombast heeft waargenomen. In werkelijkheid is men in Bolivia met proeven met mensen met dit middel in de jaren 1970 gestopt, wegens de giftigheid van de bast (noot 4). Boldo blijkt serieuze leverproblemen te veroorzaken (noot 5). En zo is er van ieder kruid wel een bijverschijnsel te melden, zelfs voor het driekleurig viooltje (noot 6), waarover verder zo goed als geen betrouwbare wetenschappelijke gegevens over de eigenschappen bekend zijn (noot 7). Niettemin is er een heel verhaal over het driekleurig viooltje in deze wetenschappelijke onderbouwing. (noot 8)

Wat ook opvalt is de ouderdom van de gegevens. Weinig van de laatste 20 jaar, terwijl er juist toen, met name in de Verenigde Staten, veel degelijk wetenschappelijk onderzoek naar kruidenmiddelen is gedaan. Dat gaf geen positieve uitslagen, hoewel veel ervan voor het National Center for Complementary and Alternative Medicine (NCCAM) werden verricht, een kruidenvriendelijk instituut. Zo werd Echinacea praktisch afgeserveerd, knoflook bleek het cholesterolpeil niet te verlagen en de andere goede eigenschappen verhuisden van ‘waarschijnlijk’ naar ‘misschien’.

Siberische ginseng zou de bron zijn voor de prestaties van de Oost-Europese atleten. We weten intussen welke preparaten werkelijk werden gebruikt. Triticum repens (althans als kweek bedoeld is) is een goed braakmiddel voor mijn poes. Overigens gebruikt poes ook andere soortgelijke grasjes om de haarballen uit haar maag kwijt te raken. Het blijkt mensen ook behoorlijk misselijk te maken.

Maar het allermerkwaardigste is wel dat in deze hele ‘wetenschappelijke’ onderbouwing van een diergeneesmiddel geen enkele naam van een dier of van een dierenziekte voor komt. Bij het begin van de onderbouwing schrijft de heer Verhaeren zeer terecht dat de eigenschappen van het geheel niet de eenvoudige som van de delen hoeven te zijn omdat de verschillende stoffen in de planten elkaar kunnen beïnvloeden. Dat is maar al te waar. In principe zou het zelfs een mogelijke verklaring van de werking van het drankje kunnen zijn, hoewel van die werking het bewijs ontbreekt. Maar ook daar verder geen woord.

Phytexponent
De zoektocht naar Verhaeren leverde wel een tweede kruidendrankje op: PHYT^Exponent (deze curieuze schrijfwijze zal hier verder niet meer gebruikt worden), bedacht, volgens een advertorial in de Gazet van Antwerpen van 6 september 2006, door dokter Eddy Verhaeren in Mortsel. Dit drankje had maar liefst elf kruiden, waaronder Viola tricolor, Allium sativum, Echinacea purpurea, Matricaria chamomilla, Triticum repens, dus net als in Tancosan. Dat is ook toevallig! De andere zes moesten geheim blijven, waardoor het drankje in Nederland noch in België verkocht kan worden. Ook dit drankje wordt – toeval, toeval! – toegediend met 1 druppel per kg lichaamsgewicht, verdeeld over drie keer per dag. Door de Luxemburgse firma Pharmapath van de heer Joris Ghyssaert wordt het in Zuidelijk Afrika (en intussen ook in diverse Centraal-Afrikaanse landen) als een middel tegen hiv/aids aan de man gebracht. Het zou in juli 2007 al de Republiek Zuid-Afrika geregistreerd zijn. Dat is onmogelijk, want in juli 2007 moest die registratie nog steeds op gang komen. Overigens heeft Phytexponent daar volgens Science in Africa de nodige concurrentie van talloze andere kwakmiddeltjes.

Ook het toetsen van de werkzaamheid zou daar geschieden! De eerste proef heeft intussen plaats gevonden, maar leverde niet bepaald een fantastisch resultaat op. Het verslag staat op de website van Pharmapath. Hoe goed een middel werkt, wordt uitgedrukt door de CD4-waarde (stand van de immuniteit) en de virale load. De eerste moet zo hoog mogelijk zijn en de tweede zo laag mogelijk. Bij de proef met 30 hiv-patiënten, zonder een controlegroep, stierven twee patiënten. Van de rest nam de CD4-waarde eerder af dan toe. Maar geen nood. Dat telde niet; de mensen voelden zich veel beter. Het moet toch bekend zijn dat hoe goed een patiënt zich voelt lang niet altijd een goede indicatie is van de ernst van de ziekte. Maar met 30 deelnemers – van wie er, naast de sterfgevallen, ook enkele anderen ophielden vanwege een verhuizing en zonder controle groep – is er toch al niets zinnigs over de uitslag te zeggen. Overigens beperkt men zich niet tot zuidelijk Afrika. De Aids Myths Exposed site is een discussiesite waar bestreden wordt dat hiv bestaat en dat aids iets anders is dan een verzamelnaam voor een aantal bekende ziekten, oorspronkelijk een MSN discussiegroep waarin allerlei alternatieve hiv-behandelingen worden gepropageerd. Toen het nog een MSN-groep was, stond er een aanbieding door Joris Ghyssaert op met een aanbeveling erbij van de co-moderator van deze groep. De namen van de deelnemers klinken niet erg Afrikaans, maar eerder Europees of zelfs Nederlands. Volgens de heer Ghyssaert verschilt Phytexponent totaal van Tancosan.

Maar er is toch nog een overeenkomst met Tancosan. Volgens het forum van www.Tancosan.com is ook Tancosan werkzaam tegen hiv/aids. Iemand kreeg in 1999 hiv/aids, had nog maar 30 dagen te leven, maar werd gered door Tancosan. Al de andere patiënten die tegelijk met hem met hiv/aids in hetzelfde ziekenhuis hadden gelegen waren inmiddels overleden. Maar in 1999 waren de hiv-remmers al enkele jaren beschikbaar en was het grote sterven van de aids-patiënten gestopt. Erg betrouwbaar is dit verhaal in ieder geval niet. De bedenker er van was niet op de hoogte van de geschiedenis van hiv/aids en van de medische praktijk in Nederland in 1999.

De onderzoekers die Microbioticum onderzochten waren dr. Eddy Verhaeren en Vera Geraerts, die volgens de Gazet van Antwerpen van 6 september 2006 ook partners zijn bij Pharmapath. Nog meer toeval. In ieder geval, de verschillen tussen de twee drankjes moeten in die geheimzinnige zes kruiden zitten, verder zijn ze gewoon gelijk.

Duitsland
Nog gekker maakt Tancosan het in het Duits: http://tancosan.de/www. Tancosan is nu zowel voor mensen als voor andere dieren geschikt. Nu is de heer Koopman een ‘Tierarzt’. Hij is echter geen in Nederland geregistreerde dierenarts. De diverse kruiden worden uitgebreid besproken, maar of men bij Tancosan nu E. purpurea (de sierplant) gebruikt of E. angustifolia (de originele wilde plant die de Indianen gebruikten) wordt daar niet duidelijk gemaakt. Bij natuurgeneesmiddelen zou je een voorkeur voor het gebruik van wilde planten verwachten. En kijk daar eens wat kamille – dat in hoofdzaak goed is voor een prettig geurtje bij het stomen van een verstopte neus – allemaal kan doen. Bij Triticum repens wordt alleen een beschrijving van de plant gegeven, zonder vermelding van de eigenschappen. Men heeft bij de andere kruiden kennelijk alle positieve berichten op een hoop gegooid en de negatieve berichten zoveel mogelijk onder het tapijt geveegd, net als bij Microbioticum. In het voorjaar van 2009 werd deze tekst drastisch ingekort, waarom is onbekend, misschien op aandrang van Duitse autoriteiten.

Helaas is er een aantal mensen dat deze ridicule onzin allemaal gelooft en Tancosan koopt bij ernstige ziekten. En alweer, geen woord over wat deze kruiden allemaal doen voor dieren. Er wordt hier ook nog eens zonder omwegen, dus niet via een forum, beweerd dat mensen met kanker, met hiv en met aids (dus niet hiv/aids) door Tancosan genezen zijn. Dat zou wereldnieuws zijn geweest, op de voorpagina van alle kranten, maar ook en juist, van de belangrijkste medische tijdschriften. En de uitvinder zou de Nobelprijs hebben gekregen.

Conclusie

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat beide drankjes ook maar iets doen. Bewijs voor hun werkzaamheid ontbreekt ten enen male.

Noten

1. Van kweekgras (Elymus) bestaan er in Nederland vier soorten: kweek (Elymus repens), en verder strandkweek, hondstarwegras en biestarwegras. Elymus repens wordt sinds de klassieke oudheid al als geneeskrachtig kruid beschouwd. Triticum is tarwe, voluit Triticum aestivum. In de VS hebben sommigen jonge tarweplanten (wheatgrass) aanbevolen als gezond voedsel. Mogelijk is daardoor de naam Triticum repens ontstaan. Overigens zijn al deze grassoorten moeilijk van elkaar te onderscheiden.

2. Subiza J, Subiza JL, Hinojosa M, et al. Anaphylactic reaction after the ingestion of chamomile tea; a study of cross-reactivity with other composite pollens. J Allergy Clin Immunol 1989;84:353-8.

3. Mullins RJ. Echinacea-associated anaphylaxis. Med J Aust 1998;168:170-1
Mullins RJ. Allergic reactions to Echinacea. J Allergy Clin Immunol 2000;104:S340-341 (Abstract 1003).
Mullins RJ, Heddle R. Adverse reactions associated with echinacea: the Australian experience. Ann Allergy Asthma Immunol 2002;88:42-51.

4. Foster S, Tyler VE. Tyler’s Honest Herbal, 4th ed., Binghamton, NY: Haworth Herbal Press, 1999, p. 288.

5. Piscaglia F, Leoni S, Venturi A, et al. Caution in the use of boldo in herbal laxatives: a case of hepatotoxicity. Scand J Gastroenterol 2005;40:236-9

6. Behmanesh Y, Abdollahi M. Hemolysis after consumption of Viola tricolor. WHO Drug Inf (Iran) 2002;16:15-16.

7. Al deze nuttige bibliografische gegevens ontleend aan Natural Medicines Comprehensive Database.

8. Op de homepagina van Ineko wordt een melkveehouder genaamd Jacob Willig opgevoerd die koeien dextrose geeft. Dat is naar het oordeel van een dierenarts ‘de zotheid gekroond’.

Dit artikel is een geredigeerde en herziene versie van ‘Twee wonderbaarlijke kruidenmiddelen’, Nederlands Tijdschrift tegen de Kwakzalverij 118.4 (december 2007) p. 30-33. De mededelingen over de precieze inhoud van de websites kunnen inmiddels achterhaald zijn.

Naschrift juli 2009
De RCC heeft de firma Ineko van Henk Koopman onlangs veroordeeld. Op 11 februari 2009 verscheen bij een Ronde Tafel Conferentie van de Tweede Kamer over antibioticagebruik in de veehouderij ook Henk Koopman die daar reclame maakte voor Microbioticum. Hij was daar terecht was gekomen op uitnodiging van enkele niet nader aangeduide politieke fracties.

Naschrift september 2009
Recent is de hele wetenschappelijke onderbouwing door Verhaeren van de Microbioticum-site verwijderd (het was naar verluidt een vervalsing van Koopman), evenals de vermelding op de Tancosan-site dat “Prof. Dr. E. Verhaeren” (die weliswaar gepromoveerd is in de farmacie, maar geen professor) de werkzaamheid wetenschappelijk had onderbouwd. Verhaeren staat nog wel bij ‘Meer onderzoeksrapporten > Aver NV: testrapport’ op de Microbioticum-site. Als men dat ’testrapport’ opent, blijkt er alleen een commentaar over kruidengeneeskunde te staan.

Pharmapath s.a.r.l. in Luxemburg heeft ondertussen ook een Belgische website geopend, www.phyt.be. Daar kan men in het Nederlands Phyt-exponent bestellen. De Nederlandse en Belgische wet eist dat de complete samenstelling op het etiket staat. Er worden 5 kruiden, 63% alcohol en ‘Phytotherapeutische componenten’ vermeld op de bijsluiter. De zes geheime kruiden blijven dus geheim. Dat is tegen de wet.

Naschrift 9 april 2010
De inhoud van de website van Tancosan is inmiddels drastisch veranderd. De site is bijna schoongeveegd. Dat is niet vrijwillig gegaan.

In antwoord op een klacht van 19 augustus 2009 bij de Reclame Code Commissie (RCC) berichtte deze op 21 augustus 2009 dat de klacht werd aangehouden wegens een bericht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) dat de zaak door hen in behandeling was genomen.

Afgelopen week bleek bij navraag dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ‘passende maatregelen’ heeft genomen en dat de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) deze maatregelen daadwerkelijk uitgevoerd heeft. Het gastenboek met reacties van Tancosangebruikers is ‘op last van de Voedsel en Waren Autoriteit van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit verwijderd’.

Bij de opsomming van de gebruikte kruiden is de zogenaamde werking van de afzonderlijke kruiden ook verwijderd. Er is wel een kruid bij gekomen, namelijk de insectenetende ronde zonnedauw (Drosera rotundifolia). Daarvan is tot nog toe geen enkele werking op het menselijke lichaam aangetoond. Mogelijk is de toevoeging geïnspireerd op het idee van de Duitse kwakzalver-arts Helmut Keller die het sap van de venusvliegenvanger (Dionaea muscipula) als antikankermiddel, tevens tegen aids, chronische vermoeidheid, colitis ulcerosa, herpes, multiple sclerose, neurodermatitis, ulcerative colitis, en de ziekte van Crohn aanbeveelt. De ronde zonnedauw ontbreekt trouwens in Microbioticum, althans de website zegt er niets over.

De rest van de Tancosan-site is ook sterk ingekrompen. Er is  geen medische claim meer te vinden; o.a. de 600% toename van de immuniteit is verdwenen.