Suckers

De Britse journaliste Rose Shapiro heeft met haar boek Suckers een fantastisch boek geschreven. Ik mag bekennen dat ik met enige argwaan aan het boek begon, omdat ik bij al te uitbundige medestanders nog weleens het gevoel krijg van ‘Zo erg is het nu ook weer niet!’, een houding overigens die voor een kwakzalverijbestrijder natuurlijk niet erg productief is. Maar overdrijving heeft ook belangrijke nadelen en zomin als elke puber die een joint heeft gerookt eindigt als heroïnejunk zomin leidt alternatieve geneeskunde altijd tot diepe ellende. Overdrijving maakt ongeloofwaardig en helpt daardoor uiteindelijk, hoewel buitenstaanders erdoor gemakkelijk overtuigd kunnen worden, niet. De aanbevelende tekst op de kaft van het boek maakte mij ook al achterdochtig: ‘A fascinating, excoriating book; witty, shocking and utterly convincing’ (citaat van George Monbiot). Maar ten onrechte: Shapiro schreef een nuchter boek met talrijke wetenswaardigheden, die een langjarig activist tegen de internationale kwakzalverij als uw recensent nog onbekend waren, en dat alles in een zeer vlotte en palatabele stijl en in een aantal overzichtelijke hoofdstukken, waarin zij een groot deel van de hedendaagse kwakzalverij beschrijft en aanvalt in al zijn onwetenschappelijkheid en warhoofdigheid zonder ook maar ergens larmoyant te worden.

Neem nu eens de eerste alinea van het slothoofdstuk ‘The Healthy Sceptic’, dat niet alleen leerzaam is maar tegelijkertijd van een hartverwarmende scherpte en met de juiste slotsom dat ook al diegenen die aan de kant blijven staan bij de aanblik van zoveel irrationaliteit en schade in feite zichzelf te kakken zetten (‘make a fool of themselves’). Ik citeer:

‘There are two definitions of the word “sucker” I had in mind when I thought about the title of this book. Sucker: one who lives at the expense of others, and sucker: a gullible or easily deceived person. The growth of alternative medicine in the modern era has depended on the existence of both kinds of sucker. And when I suggested that alternative medicine makes fools of us all, I am thinking about not only those who practise alternative medicine and those who use it, but also those of us who simply let it carry on unchallenged. There is a pervasive tolerance of complementary and alternative medicine which allows it to flourish. I believe this indulgent laissez faire approach is no longer acceptable and needs to change. The growth of CAM matters – it trades in false hope, it is bad for our health, it threatens our intellectual culture, it wastes public money and it undermines some of our most important and valued institutions. Those who promote it and the junk science that all too often acccompanies it, are, to quote Raymond Tallis, “enemies of mankind’s best hope for a better future. In short, enemies of mankind.” ‘

Alle belangrijke onderwerpen op het gebied van de alternatieve geneeskunde, door haar gemakshalve CAM genoemd maar al met de aankondiging dat we binnenkort veel zullen horen van ‘integrated medicine’, passeren de revu. Oude wijsheid, Oosterse beloften, slechte ruggen, junk science met al zijn nutteloze apparatuur, kanker, adviezen ter herkenning van kwakzalvers (‘How to spot a quack’) en een mooi hoofdstuk over modeziekten, geïnspireerd door de boeken van Edward Shorter en Elaine Showalter. Wij vernemen daar dat de Moeder aller Verpleegsters Florence Nightingale na haar terugkeer van de Krimoorlog tien jaar aan bed gekluisterd was ten gevolge van ME, al bestond die naam toen nog niet.

Shapiro is nauwelijks op een foutje te betrappen en zij citeert trefzeker de juiste auteurs over haar onderwerp als Michael Baum, David Colquhoun, Stephen Barrett, Richard Dawkins en John Diamond. De verleiding om uit het boek te citeren is groot en moet weerstaan worden, maar duidelijk is dat de situatie in Engeland nog veel droeviger is als in ons land. Op pagina 247 somt Shapiro maar liefst 49 staatsgefinancierde universiteiten en colleges op waar cursussen in CAM gegeven worden. Ook wordt er binnen de NHS nog veel geld uitgegeven aan homeopathie en het Londense Royal Homeopathic Hospital geniet inderdaad koninklijke erkenning en klandizie.

Prins Charles is bovendien een groot pleitbezorger van ‘integrated medicine’ en zijn daartoe opgerichte Foundation kreeg miljoenen pond aan subsidie. Hij zag eens een opgegeven kankerpatient genezen na het gersondieet (een Amerikaanse variant van Moerman, vooral bekend geworden dankzij de koffieklysma’s) en raakt daarover niet uitgepraat. Zijn Foundation betaalde in 2005 een rapport opgesteld door bankier Smallwood, die betoogde dat de Britse economie 3,5 miljard pond zou kunnen besparen als meer CAM – zoals de chiropraxie – in de NHS zou worden opgenomen en zelfs nog meer als er vaker homeopathie, vooral bij astma, zou worden voorgeschreven. Het rapport werd afgeserveerd door Edzard Ernst, die sprak van een ‘deeply flawed report’ en Richard Horton, hoofdredacteur van The Lancet, waarschuwde voor verlies van mensenlevens als astma met homeopathie behandeld zou gaan worden.

Het hoofdstuk over de slechte rug beschrijft de bedenkers van de osteopathie en de chiropraxie als de malloten die zij waren, maar tevens blijkt uit die geschiedenissen hoe snel een brutale opschepper een geneeswijze populair kan maken. Dat gold zeker aan het eind van de negentiende eeuw toen de gelukszoekers Andrew Still en Daniel Palmer respectievelijk de osteopathie en de chiropraxie uitvonden, na eerder mislukt te zijn in andere ‘get-quick-rich-schemes’ en ‘a variety of jobs’. De overeenkomsten tussen beide kwakzalvers zijn treffend hoewel ze elkaar niet kenden: de gelukszoekerij, hun overtuiging visionairs en ontdekkers te zijn, hun overtuiging de oorzaak van alle ziekten te hebben ontdekt en de universele therapie. Ook zagen zij allebei zichzelf als spiritueel leiders. Still had zijn ingeving op 22 juni 1874 en Palmer muntte zijn concept van de ‘subluxatie’ nadat hij een 17-jarige jongen door middel van kraken van zijn doofheid had genezen.

Palmer zou vijf echtgenotes verslijten en er was veel gedoe over zijn erfenis. Op de Palmer School leerden de leerlingen hoe zij snel rijk konden worden en er hingen leuzen aan de muur als: ’the World is your cow – but you must do the milking’ en ‘early to bed and early to rise – work like hell and advertise’. Ondernemende chiropractors bieden hun potentiele slachtoffers ‘free spinal checks’ aan en ze leerden hoe ze via een stappenplan snel een wachtlijst konden krijgen van patiënten (p. 142).

Goed gedocumenteerd gaat dit hoofdstuk verder met beschrijving van ernstige calamiteiten na manipulatie van de nek. Ook worden de dwarsverbindingen tussen osteopathie, chiropraxie en paranormale geneeskunde beschreven. Het geclaimde succespercentage is – zoals volgens Shapiro bijna overal in de CAM – rond de 80 procent.

Ik heb hier wat uitgebreider geciteerd uit hoofdstuk 6 (‘Bad backs: Are you being manipulated?’) en zou even zo vele interessante zaken kunnen halen uit de andere hoofdstukken. Dat doe ik niet, u moet het zelf maar lezen. Ondanks de onvermijdelijke aandacht voor de Britse scene valt er ook voor lezers op het continent genoeg te genieten want zoals het motto van het boek stelde: ‘A lesson in folly is worth two in wisdom’. Het boek eindigt met een opsomming van waardevolle Engelstalige antikwakzalverij-websites en de auteur zal het mij niet kwalijk nemen, dat ik die voor onze lezers even kopieer.

Door Shapiro aanbevolen websites

Bandolier: evidence-based thinking about medicine including reviews, analyses and information on alternative medicine.

Ebm-first: sceptical information on alternative medicine in general and links to research articles.

DC’s Improbable Science: Professor David Colquhoun on truth, falsehood and evidence, including investigations of dubious and dishonest science.

Healthwatch UK: assessment and testing of treatments as well as information on why only thoroughly tested treatments are safe.

Quackwatch: non-profit corporation which combats health-related frauds, myths, fads and fallacies. Information on quackery, questionable therapies and products; linked to many other useful sites such as Homeowatch and Chirobase.

Sense about Science: independent organisation which promotes good science and evidence for the public.

The Skeptics Dictionary: definitions and essays on alternative I medicine, ideas and practices, regularly updated.

The Quackometer: automated quack medicine measurement program – just enter the name of any website and the Quackometer will test it for quackery, returning immediate results.

James Randi Educational Foundation: promotes critical thinking, includes online Encyclopaedia of Claims, Frauds & Hoaxes of the Occult and Supernatural.

The Anti-Quackery Ring: links to over 80 sites from all over the world, which combat and debunk health-related frauds, myths, fads, and fallacies.

Nieuwsbrief

De Digitale Nieuwsbrief van de VtdK houdt u regelmatig op de hoogte van nieuwe artikelen op deze site.