Brief aan wetenschappelijk adviseur IOCOB

Over je adviseurschap bij IOCOB heb ik je gezegd dat dit bijdraagt aan het onjuiste beeld dat bij pers en politici bestaat als zou Keppel Hesselink een wetenschapper zijn als andere hoogleraren in de geneeskunde. Als ik in discussies met journalisten uitlegde dat Keppel Hesselink wetenschappelijk niets heeft gepresteerd wat een hoogleraarschap rechtvaardigde, dat het gaat om een hoogleraarschap aan een wel heel bijzondere universiteit in Duitsland, dat de vakgroep die hem aanstelde niet meer bestaat […], dan wordt niet zelden verwezen naar de adviesraad van IOCOB waarin Nederlandse hoogleraren die hier blijkbaar anders over denken, zitting hebben. Daarom heb ik de hoogleraren Lange, Jolles, Lindeman en Hunink gevraagd hun adviseurschap op te geven, wat zij deden.

Jij hebt ook lang geaarzeld en zei mij dat als ik het boek van Keppel Hesselink en Kopsky (K&K) onzin zou vinden, ook jij de adviesraad zou verlaten.

Wartaal

Ik heb het boek (1) gelezen en mijn conclusie is duidelijk: het is wartaal. Ik wil dat graag toelichten. Het boek gaat over de geschiedenis van de acupunctuur, de biologische achtergronden, de werkzaamheid van deze therapie en niet te vergeten de fundamenten van de wetenschap. Dit alles wordt onoverzichtelijk gepresenteerd, waarbij uiterst selectief wordt geciteerd. De moderne reviews met duidelijke in- en exclusiecriteria voor beschreven onderzoek zijn een welkome vooruitgang vergeleken met wat we vroeger konden lezen, een verbetering die aan K&K duidelijk is voorbijgegaan. Opmerkelijk is dat K&K acupunctuur voorstellen als een moderne therapie en de huidige geneeskunde afdoen als conservatief en achterlijk. Af en toe was er volgens hen een lichtpuntje in Nederland: ‘Prins Bernhard had in 1971 last van zijn schouder en gewrichten (de schouder is blijkbaar geen gewricht, RV) en reisde naar Londen om zich te laten behandelen door een beroemde acupuncturist, dr. Yong Keng-no. Twee behandelingen waren al genoeg om de pijn te laten verdwijnen! Het nieuws verscheen in De Telegraaf van 22 juli (dan moet het wel waar zijn, RV) De prins is altijd een pionier geweest. In Nederland zitten we helaas nog steeds in het stenen tijdperk’ (blz. 22-23). Kritiek op de acupunctuur zou berusten op westerse superioriteitsgevoelens en het verdwijnen van de acupunctuur in China in de eerste helft van de twintigste eeuw zou het gevolg zijn van de dictatuur van de communisten (blz. 30). Maar een betere verklaring is dat de acupunctuur verdween door de modernisering van de Chinese samenleving, de overgang naar een maatschappij waarin traditie en mystiek niet langer overheersten, wel wetenschap en technologie. (2) De herinvoering van acupunctuur kunnen we wel toeschrijven aan de dictatuur van de communisten: Mao Zedong had gezondheidszorg voor iedereen beloofd en dat lukte alleen als de traditionele Chinese geneeskunde weer werd toegestaan. Zelf gaf hij de voorkeur aan artsen, opgeleid aan Amerikaanse medische scholen. (3)

Biologische effecten

Bij acupunctuur kan vermindering van pijn worden ervaren, wat gepaard gaat met het vrijkomen van endorfines. Deze werking kan worden tegengegaan met naloxon. Dit heeft op K&K en op vele lezers, heb ik begrepen, grote indruk gemaakt (blz. 71-80). Na placebo’s zien we echter hetzelfde gebeuren. Alle biologische effecten na acupunctuur die K&K beschrijven, op endorfines, dopamine, het cardiovasculaire en het immunologische systeem zijn ook waargenomen na placebotoedieningen. Recent is dit overzichtelijk samengevat. (5) Als pijn vermindert door wat dan ook, verandert er iets in ons lichaam, waar zou dat anders moeten gebeuren? In onze ziel of geest of tussen de oren? En dat door iets te horen of te zien in ons lichaam veranderingen kunnen worden vastgesteld weten we sinds Pavlov. Wat nooit is aangetoond is dat na acupunctuur een tumor in grootte afnam, een infiltraat kleiner werd of een infarct in grootte werd beperkt. Na placebo’s ook niet. Wel verandert het welbevinden en dit gaat gepaard met biologische veranderingen.

Bestaan de meridianen?

Volgens K&K zijn de meridianen met behulp van isotopen aangetoond. Dit is één van de vele voorbeelden van selectief citeren. Na het onderzoek dat zij citeren, is overtuigend aangetoond dat de isotopen de bekende lymfevaten en aderen volgen, niet de vermeende meridianen. Het bestaan van meridianen is ook onwaarschijnlijk omdat het niet uitmaakt waar, in of buiten de meridianen, of waarmee wordt geprikt. Een tandenstoker doet het ook goed. (5)

Een doorbraak?

Als je via Google neuropathie intypt kom je snel bij Keppel Hesselink uit. Hij heeft ooit een mislukte poging gedaan neuroloog te worden wat zijn belangstelling voor dit vak helaas niet teniet heeft gedaan. Patiënten met neuropathieën wil hij graag geld uit de zak kloppen met acupunctuur. (De patiënten moeten contant betalen bij K&K, waarna ze geadviseerd worden de rekening bij hun zorgverzekeraar in te dienen, maar die gaat niet altijd over tot vergoeding. Daar komen patiënten pas achter als K&K hun geld binnen hebben.) Met neuropathie wordt bedoeld dat de zenuwen van het perifere zenuwstelsel pathologisch zijn veranderd. Er zijn zeer veel verschillende oorzaken voor neuropathie en daardoor ook veel verschillende therapieën. Soms kan de huisarts de diagnose stellen en behandeling starten, meestal is verwijzing naar een neuroloog nodig, die ook niet zelden andere specialisten consulteert, zoals internisten en anesthesiologen (pijnbestrijding).

Volgens het boek van K&K is er een wetenschappelijke basis voor behandeling met acupunctuur van neuropathieën. Zij hebben het zelfs over een doorbraak (blz. 107). Deze doorbraak blijkt gepubliceerd te zijn door het European Journal of Neurology. Dit tijdschrift heeft nog nooit een doorbraak gepubliceerd. De vier auteurs van dat artikel zijn allen werkzaam in een kliniek voor alternatieve geneeskunde in Duitsland. Zij vergeleken twee groepen patiënten, de ene groep werd behandeld met acupunctuur, de andere niet. Er was geen randomisatie en geen blindering bij het beoordelen van de uitkomsten. Het is zelfs een raadsel hoe de verdeling in twee groepen tot stand kwam. Bij aanvang van het onderzoek zijn er duidelijke verschillen tussen de groepen, na afloop ook. De onderzoekers benadrukken de verschillen na afloop, die zij als verbetering interpreteren. Zij menen dat hun resultaten laten zien dat acupunctuur in tien weken tijd het aantal functionerende zenuwen heeft doen toenemen; een betere verklaring is dat de ruis van de metingen nogal groot was. Een dergelijk onderzoek beschrijven als een doorbraak in de neurologie berust op onkunde of op misleiding van de lezers. Ik denk op beide.

We weten voldoende

Er is al veel onderzoek naar acupunctuur gedaan. We weten voldoende, meer onderzoek is niet nodig. Acupunctuur berust op de veronderstelling dat er meridianen zijn, maar die zijn nooit gevonden en de effecten van acupunctuur komen niet boven die van placebobehandelingen uit. Voor onderzoek naar acupunctuur is geen wetenschappelijke adviesraad meer nodig. We zijn er klaar mee.

Noten

1. JM Keppel Hesselink, DJ Kopsky, Met het oog op de naald. Acupunctuur en de fundamenten van de geneeskunde. Ankh-Hermes, Deventer, 2008.

2. WT Rowe, China’s Last Empire. The great Qing. Belknap Press of Harvard University Press, 2009.

3. Li Zhisui, The private life of Chairman Mao. Random House, 1994; vertaald als: Het privé-leven van Mao: onthuld door zijn lijfarts. Balans, Amsterdam, 1995.

4. DG Finniss, TJ Kaptchuk, F Miller, F Benedetti, Biological, clinical, and ethical advances of placebo effects. Lancet 2010; 375: 686-95.

5. LJA Hassink-Franke, RJ Hassink, Acupunctuur bij lage rugpijn … pak een tandenstoker? Ned Tijdschr Geneeskd. 2009; 153: A850