Jaarrede 2016: stand van zaken VtdK

Dames en Heren,

Het is mij een eer u tijdens onze jaarvergadering voor het eerst toe te mogen spreken in de functie van voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij.

Voorzitters staan soms in de schijnwerpers maar vaak ook niet (weet u bijvoorbeeld dat Ruth Peetoom voorzitter is van het CDA en Henry Keizer van de VVD en Marjolein Meijer van GroenLinks?). U ziet mij niet zo vaak en daar is een reden voor. Deze voorzitter opereert het liefst in de luwte, want met de kwaliteiten van de bestuursleden zit het wel goed en ook achter de schermen is er nog voldoende te doen Er is het afgelopen jaar veel gebeurd voor, maar ook achter de schermen. De recente ontmaskering van Heilpraktiker Klaus Ross heeft het belang van het werk van onze vereniging nog maar weer eens zonneklaar aangetoond.

In vogelvlucht wil ik een paar zaken aanstippen die het afgelopen jaar de aandacht van het bestuur en van uw voorzitter hebben gevergd, en daarna wil ik – op wat interactieve wijze – met u stilstaan bij de discussie die binnen het bestuur wordt gevoerd over de uitvoering van het beleid.

1 Externe contacten op radio en tv, in kranten en op ‘social media’
2 Uitreiken Meester Kackadorisprijs 2015 aan de directeur van de Consumentenbond
3 Invitational conference ZonMw
4 Nieuwe website
5 Overleg en leggen van contact met de IGZ (Inspectie Gezondheidszorg – daaronder valt bij deze instantie onder andere de kwakzalverij)
6 Hoe verder VtdK?

Ad 1. Voor ons is aandacht voor het bestrijden van kwakzalverij in al zijn vormen, en het bestrijden van gevaarlijke kwakzalverij door gezondheidsprofessionals in het bijzonder, een hoofdthema. U ziet hierbij vooral de erevoorzitter regelmatig in beeld of in de krantenkolommen, een bewuste keus want zijn ervaring, reputatie en welsprekendheid zijn een echte troefkaart voor ons allen. Ook de vorige voorzitter Catherine de Jong, vanwege familieomstandigheden vandaag helaas niet aanwezig, komt op de traditionele media maar ook op social media zeer goed uit de verf.

Secretaris Frits van Dam is zelf ook regelmatig aan het woord en achter de schermen is hij het grote verdeel- en regelcentrum voor binnenkomende vragen van de pers. Ook anderen zoals Michiel Hengeveld hebben met diepgravende onderzoeken de kranten gehaald en alhoewel ik niet iedereen hier voor het voetlicht zal halen, bij dezen een groot woord van waardering voor deze en andere frontsoldaten uit het bestuur.

Ad 2. Dit leverde een goed gesprek op waarbij wij vertrokken met het gevoel dat deze bond wel begreep dat hij in de fout was gegaan. Wij namen afscheid met de afspraak om in de toekomst meer te gaan samenwerken. Het doel van de Meester Kackadorisprijs lijkt in dit geval geslaagd te zijn: personen of instanties die van het pad af raken tot inkeer te brengen.

Ad 3. Bovenstaande kan niet zonder meer gezegd worden van de dubbele Kackadorisprijswinnaar ZonMw.

U heeft op de website en in het NRC-commentaar van de houder van de Gebroeders Bruinsma Erepenning, professor Piet Borst, kunnen lezen hoe meerdere verenigingsleden zich stoorden aan het niet van tafel halen van het vermaledijde Signalement van enkele jaren geleden – u weet wel: het document waarin een groepje gelovers in alternatieve behandelwijzen van binnenuit ZonMw opriep om verder onderzoek te doen naar onwerkzame fluttherapieën waaraan in de Verenigde Staten al miljarden dollars zijn verkwist.

Dit kreeg tijdens de voorbereiding op de invitational conference vorig najaar ineens een uiterst merkwaardig vervolg toen er door dezelfde ZonMw-ers een ‘Consortium’ werd opgericht met het doel een leerstoel in alternatieve behandelwijzen op te richten.

Er is over ZonMw al genoeg gezegd, maar ik wil graag bij deze gelegenheid een persoon in de schijnwerpers zetten: dat we überhaupt aan een invitational conference toekwamen is uitsluitend te danken aan het harde werk en het incasseringsvermogen van ons bestuurslid Michiel Hengeveld, die binnenskamers niet nalaat om de samenwerking met wetenschappers te blijven nastreven en naar buiten een wat minder afkeurende of aanvallende toon aan te slaan als vertegenwoordig van de VtdK.

Ik kom daar later op terug, maar voor zijn verdienste in het bereikte resultaat wil ik hem bedanken en feliciteren.

Uiteraard hebt u op de website van de VtdK de oproep van uw bestuur aan ZonMw om het ‘Consortium’ op te heffen gezien. Voor zover mij bekend, is daarvan echter vooralsnog geen sprake.

Ad 4. Het belang van internet voor onze communicatie met de buitenwereld is enorm geste- gen en ik ben dan ook zeer gelukkig met het feit dat er nu echt een prachtig en informatieve website is ontwikkeld door de bestuursleden die verstand van techniek hebben waarbij ik vooral Martijn ter Borg wil roemen die – ondanks een drukke baan als internist – dit samen met een aantal andere bestuursleden en de techneuten van het bedrijf Lemon8 heeft weten te realiseren. Er zijn nog een paar kinderziekten te overwinnen maar vanaf nu zal deze website steeds actueler worden, en komt er op basis van de webstukken waarover met name Broer Scholtens de scepter zwaait met regelmaat een nieuwsbrief richting alle geïnteresseerden.

Ad 5. Op uitnodiging van IGZ is een kleine bestuursdelegatie bestaande uit Ronald van den Berg, Antoinette Vietsch en uw voorzitter op kennismakingsbezoek geweest bij de voor de aanpak van kwakzalvers verantwoordelijk leden van de inspectie.

Wij richten onze pijlen met enige regelmaat op deze vaak tandeloze tijger, want hoewel er na het Sylvia Millecam-drama stoer in Medisch Contact werd geroepen dat de aanpak van kwakzalverij hoge prioriteit zou krijgen, merkten we daar in de praktijk nog niet zo veel van. Uiteraard kregen we van de kant van IGZ een heel verhaal te horen over het gebrek aan mankracht en het onvermogen om niet BIG-geregistreerden dan wel in het buitenland actieve kwakzalvers aan te pakken.

Onze insteek was bij deze bijeenkomst andermaal om lijnen uit te leggen en uiteindelijk zijn we uit elkaar gegaan met uitwisselen van telefoonnummers van uw voorzitter en de meest verantwoordelijke inspecteur zodat er in ernstige gevallen sneller kan worden gecommuniceerd. Een klein maar belangrijk stapje voorwaarts. Al moeten we de bereidheid bij IGZ om kwakzalverij nou eens wat harder aan te pakken, niet overschatten.

Ad 6. U hoorde al dat wij op de achtergrond erg bezig zijn geweest met het efficiënter maken van onze aanpak van kwakzalverij door het verbeteren van ons netwerk. Bovenstaande voorbeelden kunnen verder worden aangevuld bijvoorbeeld met de samenwerking met Skepsis door gezamenlijk een stand te bemannen op de gezondheidsbeurs.

De afgelopen jaren kwam er van diverse bestuursleden bij herhaling tijdens de vergaderingen (maar ook daarbuiten) wat kritiek over meerdere bestuurszaken. Wij hebben daarover eerst online met elkaar gecommuniceerd, waarna aan bestuurslid Rien Vermeulen de opdracht werd gegeven om een intern discussiestuk te produceren. Bij de bespreking daarvan kwamen we zoveel dingen tegen die eens goed tegen het licht dienen te worden gehouden, dat dat geresulteerd heeft in een door Sophie Josephus Jitta uit alle meningen samengesteld document waarover wij op onze meest recente bestuursvergadering uitgebreid van gedachten hebben gewisseld.

Een aantal zaken dat de revue passeerde wil ik met een stelling aan u presenteren met de uitdrukkelijke bedoeling uw meningen en ideeën uit deze vergadering mee te nemen naar een volgende bestuursvergadering om te kunnen gebruiken voor interne koerswijzigingen of juist handhaven van de huidige status quo.

Het voert te ver om elk individueel punt te bespreken. Zo is er uitgebreid gesproken over de wenselijkheid om een slagvaardiger en actiever dagelijks bestuur te vormen met de algemene bestuursvergadering meer als klankbord en orgaan om het bestuur bij te sturen dan wel te corrigeren. Wij lopen daarbij aan tegen wat intern wel ‘carrière en gezin’ wordt genoemd, want het is best een ding om als vrijwilliger een bestuursfunctie te aanvaarden die een fors beslag op de resterende vrije tijd doet terwijl je pittig moet doorwerken in het spitsuur van het leven.

Dat weerhoudt jongere leden ervan om zich actief op te stellen – en de Vereniging tegen de Kwakzalverij is niet de enige instantie die met dit probleem worstelt.

Daarnaast werd tijdens de discussies ook de verpakking van de inhoud van onze boodschap besproken, waarbij er nogal een wijd spectrum van meningen blijkt te zijn. Wel of niet kernachtig man en paard noemen op twitter versus met respect en tact op zuiver en alleen beschaafde wijze onze doelen proberen te bereiken. Wat schrikt af en wat trekt aan? Een duivels dilemma, want deze vereniging is opgebloeid door het genadeloos aan de kaak te stellen van zwetsers en leugenaars, en dat zit ook wel een beetje in ons DNA, toch?

Uit die discussies kunnen, kort en goed, de volgende stellingen gedestilleerd worden waarover wij graag de mening van de leden willen horen opdat de koers van de vereniging aansluit bij wat die leden willen.

Stelling 1: Het bestuur en het ledenbestand moeten verjongen.
Dat zal niet meevallen – wie de jeugd heeft, heeft de toekomst – gezin carrière et cetera

Stelling 2: Sociale media zijn ons belangrijkste wapensysteem.
Kranten leven bij de waan van de dag, en reageren met een ingezonden brief is meestal niet erg kansrijk. Met sociale media hebben we in ieder geval iets van controle over onze uitingen

Stelling 3: De toon die de VtdK aanslaat moet milder worden.
Over mindfulness en andere ‘zachte’ behandelmethoden moeten we ons niet druk maken, zolang er geen onware of onbewezen gezondheidsclaims aan worden toegekend. Minder op de man spelen en meer op de bal.

Stelling 4: De vereniging tegen de kwakzalverij is te reactief.
Bijvoorbeeld activiteiten als een themajaar ontplooien, maar ook het bestuursmodel wijzigen in een activistisch dagelijks bestuur dat initiatieven ontplooit.

Stelling 5: Het tijdschrift moet blijven.
Kosten-baten analyse. [Er volgt een gedachtewisseling met de aanwezigen op de jaarvergadering. Red.]

Na deze uitwisseling van meningen is het mij weer duidelijk dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij een belangrijke en bijzondere vereniging is die kritisch naar zichzelf kijkt en daarna kritisch naar de wereld – of andersom. In ieder geval wil ik u namens het bestuur bedanken voor het meedenken.