Sickesz als verdedigster van de oorlogsmisdadiger en antisemiet Menten

De zaak-Menten was een politieke affaire uit 1976 naar aanleiding van de mislukte arrestatie van de Blaricumse miljonair en veroordeelde oorlogsmisdadiger Pieter Menten (1899-1987). Bij deze affaire kreeg minister van Justitie Dries van Agt, van het rooms-rode kabinet-Den Uyl, veel kritiek waardoor de relatie tussen PvdA en het toekomstige CDA veel schade opliep. De blunderende Van Agt, werd voor het oog van de tv-camera’s meedogenloos bekritiseerd en vernederd door PvdA-kamerlid Aad Kosto.

Menten had zich in 1941 in Polen als SS’er aan ernstige oorlogsmisdaden schuldig gemaakt. Na de Tweede Wereldoorlog zouden verschillende kabinetten hem de hand boven het hoofd hebben gehouden en het bleef bij een beperkte veroordeling. Hij hield zich jaren koest, maar kwam in juli 1976 in opspraak toen hij kunstwerken wilde laten veilen. Het zou daarbij om roofkunst gaan.

Daarop werd het oorlogsverleden van Menten indringend aan het licht gebracht door een Israëlische journalist en vervolgens door Hans Knoop (1943), redacteur van het weekblad Accent, en het televisieprogramma TROS Aktua.

Op 15 november 1976 ontstond deining in de Nederlandse politiek en in de hele samenleving toen Menten verdwenen bleek te zijn, juist één dag vóórdat de rijksrecherche hem had willen arresteren. Dankzij het speurwerk van Hans Knoop werd Menten op 6 december van dat jaar alsnog gearresteerd in een hotel in Uster bij Zürich.

De zaak Menten

Knoop schreef in 1977 een boek over de zaak: De zaak Menten, met nieuwe onthullingen over de Velser Affaire, met voorwoord van Simon Wiesenthal. Het boek werd ook vertaald en in Amerika uitgebracht. Een update daarvan, wederom van de hand van Knoop, verscheen in 2016 onder de titel De zaak Menten, het complete verhaal. Eind 2016 maakte omroep Max een zeer geslaagde en veelbekeken tv-documentaire in drie delen over de zaak.

Na zijn arrestatie werd Menten opnieuw voor de rechter gebracht en over die rechtszaak geeft dit tweede boek wederom een aantal onthutsende feiten. Niet alleen over Menten en zijn advocaat maar ook over de vergeten rol van wijlen Mayita Sickesz, de Haagse arts-kwakzalfster, die de ‘orthomanuele geneeskunde’ heeft uitgevonden en wier racisme maar weinig onder doet voor dat van een denker als Rudolf Steiner.

Haar sympathie ging duidelijk uit naar Menten. Aan Knoop’s bloedstollende beschrijving (pagina’s 188 t/m 195) van het proces, dat destijds grote publiciteit kreeg, ontlenen wij de volgende reconstructie.

Menten’s verdediger was de destijds vooraanstaande advocaat Van Heijningen en deze riep een groot aantal getuigen à decharge op, waarvan de rechters er uiteindelijk maar drie zouden toestaan: Knoop’s fotograaf met wie hij inmiddels gebrouilleerd was omdat hij niet de helft kreeg van de door Van Agt uitgeloofde vinderspremie, de Amsterdamse hoogleraar Rueter en … Sickesz (1923-2015).

Symptoombestrijding

Sickesz, die zichzelf had aangemeld bij Van Heijningen, stak voor de rechtbank eerst een lang verhaal of over haar geneeswijze en de feilen van de gewone geneeskunde, die zich vooral bezig zou houden met symptoombestrijding. Maar de reden waarom zij zich gemeld had was haar ‘ontdekking’ dat er met een foto van Menten, die een belangrijke rol speelde in het proces, geknoeid zou zijn.

Ze had twee foto’s van Menten vergeleken die met een tussenpoos van 35 jaar waren gemaakt en had met behulp van een passer vastgesteld dat de neuzen verschillend waren, terwijl volgens Sickesz de menselijke neus na volwassenwording niet meer verandert. De verdediging van Sickesz leek flink gescoord te hebben, want de oudere foto van de twee toont Mensen met een SS-pet, enigszins schuin op het hoofd, en hij was gemaakt in Polen.

Sickesz’ optreden voor de rechtbank was overigens maar kort, want de officier van justitie ontdekte dat Sickesz stiekem een taperecorder bij zich droeg, hetgeen niet was toegestaan in de rechtbank. Sickesz weigerde het apparaat uit te zetten en kon vertrekken!

Kranten spraken van een verklaring van hoogst academische kwaliteit en het OM zat even in zak en as. Knoop, die het proces intensief volgde en er zelfs zijn baan bij Accent door kwijt raakte, was als patiënt ingeschreven bij de huisarts Ben Polak, die in de krant gelezen had over Sickesz’ verklaring en Knoop liep hem toevallig tegen het lijf.

Nonsens

Polak kon over Sickesz’ verklaring kort zijn: ‘Wat een onvoorstelbare en baarlijke nonsens heeft die vrouw zitten uitkramen. Ik heb zelden zo’n onwetenschappelijke en feitelijk onjuiste bewering van een collega gelezen. Ze is stapelgek’. Aldus Ben Polak, die later enkele jaren het voorzitterschap van onze Vereniging zou waarnemen. Polak suggereerde Knoop dat het OM als contra-expertise professor antropobiologie Arie de Froe zouden moeten vragen.

Deze had een wereldwijde reputatie op het gebied van schedelmetingen en was een groot verzetsman geweest. Met behulp van schedel- en neus(!!)metingen had hij tijdens de oorlog honderden joden voor deportatie kunnen behoeden.

De Froe was bereid te getuigen en meldde de stomverbaasde Knoop dat hij in een eerdere fase door Van Heijningen was benaderd om als getuige à decharge op te treden, maar hij had hem toen meegedeeld dat de menselijke neus wel degelijk van vorm kan veranderen en dat hij de verklaring van Sickesz dus niet kon onderschrijven.

De verklaring die De Froe aflegde werd een enorme afgang voor zowel Sickesz als voor Van Heijningen. De laatste had immers willens en wetens de rechtbank misleid, een doodzonde. Op 14 december 1977 wees de Amsterdamse rechtbank vonnis: wegens het in Podhorodce in juli 1941 in staatsdienst van de vijand medeplegen van moord op de burgerbevolking van door de vijand bezet gebied werd Menten veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf. Door aftrek van voorarrest en na twee derde van de straftijd te hebben uitgediend kwam hij in 1985 vrij. Drie jaar later trok zijn overlijden nog maar weinig aandacht.

Medische tuchtcolleges

In zijn boek vermeldt Knoop vervolgens Sickesz’ problemen met diverse medische tuchtcolleges, met haar opname in ‘De Twintig Grootste Kwakzalvers van de Twintigste Eeuw’ (zevende plaats) en de slepende rechtszaak die zij aanspande tegen onze Vereniging, die zij na plm. 10 jaar definitief verloor. Die rechtszaak bracht onze Vereniging op een bepaald moment aan de rand van de afgrond, maar wij hebben daar intussen wel aan overgehouden dat je in Nederland een kwakzalver een kwakzalver mag noemen.

Ook van die rechtszaak geeft Knoop in zijn boek een fraaie en punctuele samenvatting. Wij wonnen die rechtszaak dus uiteindelijk, maar van de hier beschreven deconfiture van Sickesz uit 1977 hadden wij toen geen kennis. Ook de zeer verdienstelijke professor Ben Polak, die waarnemend VtdK-voorzitter was van 1981-1983 en die taak met zijn scherpe tong uitstekend vervulde, heeft ons daarop helaas niet geattendeerd. Het zou onze verdediging tegen de beschuldiging van smaad wellicht wat gemakkelijker hebben gemaakt.

Sickesz’ geneeswijze leeft intussen nog voort. Alle tegenslagen en kritiek gleden levenslang van Sickesz af als boter in een Tefalpan, want zij bestond het in 2010 om zich ook weer te bemoeien met een andere zaak tegen een oorlogsmisdadiger. Ze beweerde toen, na bestudering van krantenfoto’s, dat er bij deze Demjanjuk (1920-2012) sprake was van een persoonsverwisseling. Haar oud-leerlingen en aanhangers zijn opgegaan in de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Ortho Manuele geneeskunde (NVOMG). Zij praktiseren verspreid in ons land, terwijl er een concentratie van deze ‘OMG-artsen’ wordt aangetroffen in de Rugpoli’s.