Geen schadefonds voor slachtoffers van een ingebeelde PUR-ziekte

SP-Kamerleden Beckerman en Van Kent stelden in januari en februari van dit jaar vragen aan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken, waarin zij zich afvroegen of gespoten PURschuim (zie uitleg onderaan artikel), een veelgebruikt isoleermiddel voor kruipruimtes en spouwmuren, vaak met overheidssubsidie aangebracht, niet als potentiële sluipmoordenaar moet worden beschouwd en waarin zij aandringen op het schadeloosstellen van mensen die menen van contact met PUR ziek te zijn geworden.

Het idee om de slachtoffers uit te betalen uit een door de industrie gefinancierd schadefonds lijkt op het eerste gezicht sympathiek. Er zijn meerdere precedenten. Zo ging in 2007 het DES Fonds van start, gefinancierd door farmaceutische bedrijven en verzekeraars, en uitkerend volgens de Wet collectieve afwikkeling massaschade.

De zogenaamde DES-dochters, in de baarmoeder blootgesteld aan het synthetische hormoon DES, hielden daar niet zelden ernstige schade aan over. Een vergelijkbare opzet heeft het Instituut Asbestslachtoffers, een gezamenlijk initiatief van o.m. werkgevers- en werknemersorganisaties, verzekeraars en overheid. Voor deze twee fondsen geldt dat de relatie tussen de blootstelling aan schadelijke stoffen en de ernstige gevolgen ervan voor de slachtoffers onbetwist vaststaat.

In sterk contrast met deze beide fondsen, waarin er over causaliteit geen enkele discussie meer is, staan de bedragen die minister Kamp van Economische Zaken (EZ) in 2015 besloot uit te trekken voor het uitkopen van huizenbezitters in de nabijheid van hoogspanningskabels en het onder de grond brengen van een deel van dit stroomnet: dat gaat uitgespreid over tien jaar € 580 miljoen kosten, op te brengen door de belastingbetaler en gasafnemers. Gezondheidsschade door electromagnetische velden rond hoogspanningsleidingen is non-existent en zelfs biologisch onverklaarbaar.

Alleen al de achtergrondstraling van het aardmagnetisch veld (40 microTesla) is honderdmaal hoger dan de toevoeging eraan via de leidingen, die rond de 0,4 microTesla ligt. De opeenvolgende ministers van EZ hebben in de aanloop naar de oplossing van deze onrust steeds beweerd dat er geen enkele medische noodzaak is om deze dure ingrepen te doen.

Dit fonds is dus een geldverslindend maatschappelijk schandaal en getuigt van een overheid, die de verontruste burger afkoopt daarbij de stem van de wetenschap negerend. Van een dergelijk scenario dreigt inmiddels nog een nieuw voorbeeld, want zoals in de inleiding van dit stuk werd gesteld: Kamerleden nemen het op voor ongeruste bewoners van huizen, die zijn geïsoleerd met gespoten purschuim, een middel dat ongeveer 25 jaar in gebruik is.

PURslachtoffers

Want hoe zit dat dan precies met die zogenaamde PURslachtoffers? Gespoten PURschuim is een beproefd, goedkoop en betrouwbaar middel voor het isoleren van woningen. Er zijn in ons land inmiddels plm. 100.000 woningen mee geïsoleerd.

Sinds een jaar of vijf wordt er vanuit een commercieel expertisebureau uit Velp (ECEmed) en door hen gealarmeerde bewoners, die zich hebben aangesloten bij het Meldpunt PURslachtoffers, actiegevoerd om PUR als gevaarlijke stof erkend te krijgen en toepassing ervan te laten verbieden (Een verkorte versie van dit artikel verscheen op 5 april in Trouw. Het echtpaar Verschoor liet de redactie van Trouw weten aangifte te gaan doen bij de politie wegens smaad. Inmiddels werd bekend dat ECEmed per 1 oktober 2017 ophield te bestaan).

Het zou hierbij al gaan om 800 melders en meerdere tv-uitzendingen besteedden aandacht aan deze materie (NOS-journaal, RTV-oost, Nieuwsuur, Monitor, Stegeman op de bres) en ook regionale kranten en vakbladen deden hun duit in het zakje.

Steevast figureren daarin gezinnen die collectief ziek zouden zijn geworden na de isolatie van hun huizen met PUR en nu gedwongen in caravans wonen, arbeidsongeschikt zijn geworden en eindeloos procederen tegen de isolatiebedrijven.

Als de symptomen direct na de behandeling optreden, dan zou er volgens ECEmed sprake zijn van vergiftiging; indien de symptomen eerst jaren later optreden, dan zou het om allergie gaan en geeft ECEmed het dringende advies de woning onmiddellijk te ontruimen met achterlating van de gehele inboedel. Die zou dan besmet zijn met het allergene PUR, hoewel de vermeende aanwezigheid ervan al lang niet meer te meten is.

De optredende symptomen variëren van haaruitval, concentratieproblemen tot luchtwegproblemen, bloedneuzen, een beklemmend gevoel in huis, hoofdpijn, nare smaak in de mond, plekjes op de tong, vermoeidheid, koortsaanvallen, tot ontstoken kaak- en bijholten, eczeem en hoofdpijnen. Niet zelden zouden huisdieren ook ziek zijn geworden.

Uniformiteit

Gezien de aanhoudende onrust en de hoge frequentie waarmee directeur Aty Verschoor van ECEmed, een chemicus, de diagnose ‘PURslachtoffer’ stelde, namen enkele medisch deskundigen het initiatief tot het creëren van uniformiteit bij het diagnosticeren van verdachte cases.

Het ministerie van BZK en de Purschuim branche besloten het initiatief fifty-fifty te bekostigen. In juli 2016 kwam deze projectgroep met een gedegen Protocol voor diagnostiek van gezondheidsklachten in relatie tot potentiële blootstelling aan isocyanaten en PUR schuim, gebruikt voor isolatie, bij bewoners en isoleerders.

Daaruit bleek dat de enige medische gevolgen die blootstelling aan PUR kunnen hebben, bestaan uit welomschreven huid- en longproblemen. De ‘PURslachtoffers’ hebben doorgaans andere klachten en laten zich – wijselijk? – niet volgens dat protocol testen. Bij ECEmed ontbreekt overigens de deskundigheid om adequaat allergologisch onderzoek te doen. De bestaande gevallen zijn moeilijk te genezen en volharden in hun slachtofferrol.

Het Meldpunt beweert zelfs een proces tegen de staat te gaan voeren. Nieuwe gevallen voorkomen heeft nu de hoogste urgentie. De PURslachtoffers zijn immers geen slachtoffer van PUR, maar lijden aan ingebeelde ziekten, hun aangepraat door de catastroferende publiciteit van ECEmed. Een schadefonds oprichten voor deze categorie misleide mensen? Dat zou werkelijk een gotspe zijn.
Wat deed de Tweede Kamer?

Sandra Beckerman

Toen wij kennisnamen van de Kamervragen hebben wij contact gezocht met Sandra Beckerman en haar gewezen op de totstandkoming van mode- of ingebeelde ziekten en op de onwaarschijnlijkheid dat ingedroogde en geharde PUR, die na een paar dagen geen meetbare sporen in de lucht in een woning meer veroorzaakt, voor een aanhoudende bron van vergiftiging of allergie kan worden aangezien.

Wij hebben de vragenstelster enige twijfel kunnen bijbrengen en in de twee moties die zij begin april indiende werd nu aangedrongen op eerst een wetenschappelijke beoordeling door de Gezondheidsraad (GR) over de vraag of gespoten PUR schadelijk kan zijn voor de bewoners van geïsoleerde woningen.

De Gezondheidsraad brengt al op korte termijn haar rapport uit over de risico’s van PUR voor de isoleerders. Beckerman wil nu niet direct een schadefonds laten oprichten, maar laat zulks afhangen van een GR-advies. Minister Ollongren ontraadde de motie over het schadefonds, maar liet het oordeel over een advies aanvragen bij de GR aan de Kamer over.

Op 10 april werd gestemd: De motie over het schadefonds werd niet aangenomen, de motie-Beckerman/Van Kent (32847, nr. 348) waarin wordt aangedrongen op onderzoek door de Gezondheidsraad naar de risico’s van PUR-isolatie voor bewoners werd wel aangenomen, alleen de VVD-fractie stemde tegen.

Wat is gespoten PURschuim?

Gespoten PURschuim is een veelgebruikt en veelzijdig isolatiemateriaal en wordt in Nederland dag in dag uit voor diverse doeleinden gebruikt. Isolatie met polyurethaanschuim (PURschuim) helpt huizen warm te houden in de winter en koel in de zomer. Omdat het direct wordt gespoten in gaten, scheuren en op andere oppervlakken die bijdragen aan warmteverlies, isoleert het en verhoogt het de luchtdichtheid. Het is een van de meest efficiënte en gemakkelijkste manieren om een woning weersbestendig te maken, zowel bij renovatie als bij nieuwbouw. Het materiaal wordt al 30 jaar toegepast in meer dan 80.000 kruipruimtes in Nederland en levert bij correcte en deskundige toepassing geen risico’s op voor mens, dier of milieu.

Polyurethaanisolatie ontstaat door de reactie van twee componenten, PMDI en polyol. Binnen enkele minuten nadat deze stoffen zijn samengevoegd, is het eindproduct (polyurethaanschuim) een feit. Met gespoten PURschuim is het mogelijk om ruimtes al sproeiend naadloos te isoleren. Daarnaast is gespoten PURschuim vochtbestendig en daardoor een van de meest efficiënte en gemakkelijkste materialen om warmtetransport door vloeren in woningen en gebouwen te beperken en daardoor energiezuiniger te maken.

Isoleerders die met PUR werken dienen enige veiligheidsmaatregelen te treffen tijdens hun werk, o.a. maskers en goede afzuigapparatuur. Bewoners wordt aangeraden tot twee uur na het aan-brengen van de PUR even buitenshuis te blijven en de eerste twee weken de kruipruimte te ver-mijden. Adviezen, die vooral op grond van het voorzorgsbeginsel worden gegeven, want of het negeren van deze regels erg schadelijk zou zijn dat valt nog te bezien.