Antroposofisch huisarts benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau

De gemeente Haarlem publiceerde deze tekst op haar website: ‘Christof Zwart was naast zijn dagtaak als huisarts bestuurlijk actief voor de Nederlandse Vereniging van Antroposofische Artsen (NVAA), als secretaris en later tevens als penningmeester. Voor de NVAA verzorgde hij onder meer een nieuwe en praktisch opgezette website. Ook voor Patiëntenvereniging De Keerkring verzorgt Christof de communicatie. Christof was ook initiatiefnemer en begeleider van de nieuwbouw van het Van Damhuis aan het Prinsen Bolwerk. Verschillende organisaties en professionals met een antroposofische achtergrond werken nu samen in deze moderne en energiezuinige vestiging.‘

De website van het therapeuticum bracht het heuglijke nieuws als volgt: ‘Op 26 april ontving Christof Zwart een Koninklijke onderscheiding in het stadhuis van Haarlem. De onderscheiding, ook wel ‘een lintje’ genoemd, is uitgereikt uit naam van de Koning. Christof is daarmee benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Hij heeft deze onderscheiding ontvangen voor zijn betrokkenheid bij de bouw van het Van Dam Huis, zijn inzet voor De Bevlogen Huisartsen, zijn functies als secretaris en penningmeester van de Nederlandse Vereniging Antroposofisch Artsen (NVAA) en zijn inzet voor de Haarlemse patiëntenvereniging De Keerkring. De stichting ‘De Bevlogen Huisartsen’ (DBH) is opgericht om de positie van praktijkhoudende huisartsen ten opzichte van zorgverzekeraars te verbeteren. Maar liefst zestien jaar lang zette Christof zich in voor de NVAA, als onbezoldigd secretaris, en al spoedig ook als penningmeester.’

De laureaat studeerde af als arts in 1995 en werd in 2001 ingeschreven in het huisartsenregister. Hij vestigde zich toen in het Therapeuticum Haarlem, een antroposofisch gezondheidscentrum, destijds bevolkt door de antroposofische huisartsen Witsenburg en Van Dam, die in de jaren 70 en 80, samen met Hugo Verbrugh, tot de meest spraakmakende antroposofen van ons land behoorden. Zwart zou in 2004 de praktijk van Witsenburg overnemen. Wie is deze o zo actieve arts eigenlijk?

De website van het Therapeuticum verschaft enige helderheid, want het betreft een geval van intergenerationele besmetting. Zwart: ‘Ik kom uit een antroposofisch nest: mijn opa en oma gingen al naar de Vrije School, net als mijn vader, ikzelf en mijn drie zoons. De antroposofie was dus vanzelfsprekend in mijn leven. Tijdens de huisartsenopleiding is dit van een impliciete verbondenheid, geworden tot een expliciete keuze. De antroposofische geneeskunst is voor mij een wezenlijke verbreding van het vak en ik zou niet zonder willen. Vanaf mijn afstuderen, in juni 2001, ben ik als huisarts verbonden aan het Therapeuticum. Eerst samen met dokter Witsenburg, vanaf 1 januari 2004 zelfstandig.’

Zwart was nauw betrokken bij de bouw van het kapitale pand aan het Staten Bolwerk in Haarlem dat Van Dam Huis zou gaan heten en waarin een viertal antroposofische organisaties zijn ondergebracht waaronder het antroposofische gezondheidscentrum. In dat pand met talrijke antroposofische elementen in de architectuur werd in de grond onder het gebouw een ‘grondsteen’ achtergelaten met erin een spreuk en met de antroposofische penta dodecaëder als vormgeving. Dit symboolbeladen voorwerp betreft een mythologische figuur met twaalf vijfhoekige vlakken van gelijke afmetingen, samen vormen ze een bol. Het gebouw is klimaatneutraal.

De meeste neutrale buitenstaanders zouden zich over toekenning van een ridderorde aan een antroposofische huisarts niet al te druk maken, maar in deel twee van dit artikel zullen wij de dagelijkse praktijk van deze aberrante tak der geneeskunde weer eens onder de loep nemen. Dat moet af en toe weer eens gebeuren. Ongeveer zoals W F Hermans zei over Gomperts. ‘Gomperts heeft mij altijd naar wens bediend. Zodra ik vind dat mijn naam weer eens in de krant moet komen, trap ik op Gomperts, niet uit kwaadaardigheid, maar zoals een trambestuurder trapt op zijn bel.’ De antroposofie zal u niet teleur stellen.

Naar aanleiding van een lintje: welkom in de antroposofische geneeskunde anno 2023

Laten wij eerst een blik werpen op de diabeteszorg, die in het Bolwerk wordt geboden. Het team bestaat uit de volgende personen: Christof Zwart, huisarts, en de drie praktijkondersteuners Linda Vink, Linda van Santen en Ülker Dogan.

Van alle chronische reguliere zorg is de zorg voor mensen met diabetes mellitus, ook wel suikerziekte, het best georganiseerd. Belangrijkste reden om de zorg voor mensen met diabetes zo intensief te organiseren, is dat bij de begeleiding van mensen met diabetes is de focus op het glucosegehalte in het bloed alleen dus lang niet genoeg. Ook de andere risicofactoren verdienen alle aandacht: voldoende beweging, niet roken, bloeddruk zijn minstens zo belangrijk. Ook wordt er actief gezocht naar tekenen van vaatschade: een foto van het netvlies om schade aan het oog op te sporen, urineonderzoek op eiwit om schade aan de nier op te sporen en onderzoek van de voeten om schade aan de vaten en met name de kleine zenuwuiteindes op te sporen.

In de antroposofische geneeskunde is suikerziekte ook een probleem van het individualiseren van de stofwisseling. Immers, alle voeding die we opnemen moet zodanig bewerkt en verwerkt worden door het lichaam dat het ‘eigen’ wordt. Koemelkeiwit moet menselijk spiereiwit worden, kikkererwtkoolhydraten moeten lichaamseigen glucose voor de hersenen worden en botercholesterol moet bouwsteen worden voor de hormonen van de bijnier. Van de koe, de kikkererwt en de boter mogen geen eigenschappen meer aanwezig blijven, ze moeten helemaal lichaamseigen worden. Bij suikerziekte, en meer nog bij het metabool syndroom, is duidelijk dat hier iets misgaat: er is voldoende suiker in het bloed, maar het is niet ter beschikking van het lichaam, de overmaat aan stofwisseling jaagt de bloeddruk omhoog, afvalproducten (urinezuur) slaan neer in gewrichten (jicht) en de nier lukt het niet om de bloed-urine barrière in stand te houden en verliest eiwit. (einde citaat website Therapeuticum)

Vanuit dat gezichtspunt ontwikkelden we (Christof Zwart, red.) een aantal jaar geleden twee projecten:
• Euritmie en inwrijving bij eiwitverlies door de nieren. Met de inwrijving door de verpleegkundige wordt de verbinding met het lichaam versterkt, zodat de samenhang van het individu met het fysieke versterkt wordt, terwijl met de euritmie het individualiseringsproces in de stofwisseling gestimuleerd wordt. Dit proces wordt ondersteund door het antroposofische geneesmiddel: ferrum sidereum/pankreas comp.
• Het project leefstijl, specifiek gericht op mensen met (ernstig) overgewicht. Ook in deze cursus is alles erop gericht om met meer bewustzijn betrokken te zijn bij het eten en de stofwisseling. Zie voor meer informatie elders in dit jaarverslag.

Euritmietherapie bij hooikoorts, of liever kweepeer injecties?

De tekst van de website: November is nu niet de maand om aan hooikoorts te denken….. Maar het is wel een uitstekende maand om te beginnen met heel specifieke oefeningen die Rudolf Steiner heeft gegeven om hooikoorts te overwinnen. Het zijn pittige bewegingen: als je deelneemt moet je wel kunnen springen! Het is belangrijk dat de oefeningen al vóór het hooikoortsseizoen gedaan worden, en dan in het voorjaar worden onderhouden. Je kunt op deze manier echt iets doen voor je eigen gezondheid.

De serie Euritmietherapie bij Hooikoorts zal bestaan uit een individuele intake, vijf groepslessen en daarna nog vijf individuele lessen. Het is heel stimulerend om in een groep de oefeningen te leren. Maar ieder is anders, dus een individuele aanpassing is daarna wel gewenst.

Voor iedereen die kan springen, vanaf 14 jaar en ouder. Aanmelden bij Renata de Zwaan renata.dezwaan@therapeuticumhaarlem.nl (of 070-3645607).

Curieus is dat er bij de bespreking van de antroposofische behandeling van hooikoorts door Zwart totaal geen melding wordt gemaakt van de (vermoedelijk even weinig werkzame) met injecties van kweepeer en citroenzuur. De antroposofisch arts n.p. Erik Baars promoveerde ooit op dit combinatiepreparaat. In de Wageningse universiteit vond hij een medestander in de persoon van Huub Savelkoul, hoogleraar Celbiologie en immunologie. Samen met hem zou hij onder andere in vitro experimenten uitvoeren naar het effect van Citrus/Cydonia mengsels (citroenzuur en kweepeer) op het immuunsysteem.

De samenwerking met Savelkoul leidde tot een proefschrift in 2011, getiteld Evidence-based curative health promotion: A systems biology-orientated treatment of seasonal allergic rhinitis with Citrus/Cydonia comp. Het proefschrift richtte zich op een aantal ‘conceptuele, methodologische en empirische aspecten van het verder ontwikkelen van professionele preventieve en curatieve gezondheidsbevordering’. De promotie was er een in de landbouwwetenschappen en niet in de geneeskunde. In de dissertatie wordt onder meer een kleine pilotstudie gepresenteerd naar het effect van citroenzuur/kweepeer injecties op hooikoorts bij slechts 13 patiënten.

Dat onderzoek leverde volgens de auteurs bemoedigende resultaten op, maar moest herhaald worden op een groter aantal patiënten. Bij hardnekkige hooikoorts kan het aantal kweepeer-injecties wel oplopen tot tien per dag. De wetenschap is hier uiteraard volledig afwezig. Springen of prikken tegen hooikoorts: u mag het zeggen… Met de toepassing van dit gedachtengoed kun je in elk geval nog gemakkelijk bevorderd worden tot ridder in de orde van Oranje-Nassau.

Addendum over de verkrijgbaarheid van de zogenaamde antroposofische geneesmiddelen

Nu we onze pijlen toch even richtten op de dwaalleer van Steiner zocht ik nog uit hoe de thans in ons land verboden antroposofische geneesmiddelen bij de patiënten van de antroposofische artsen terecht komen. Wat is in het kort de geschiedenis van de verkrijgbaarheid van antroposofische geneesmiddelen? Ondanks jarenlang procederen is sinds 2012 een heel aantal antroposofische geneesmiddelen niet meer in Nederland geregistreerd en kunnen apothekers deze niet meer op voorraad houden. In Duitsland zijn heel veel antroposofische geneesmiddelen overigens wél geregistreerd.

In Nederland kunnen deze geneesmiddelen pas geleverd worden als een arts dit op recept voorschrijft, dus op naam. De magistrale bereiding van deze geneesmiddelen mag wél in Nederland, dit doet de bereidingsapotheek van Weleda. Alleen ampullen en bepaalde oogdruppels bijvoorbeeld niet, die kunnen alleen in Duitsland worden besteld. In Nederland waren er twee aanbieders van antroposofische geneesmiddelen, Wala en Weleda.

Wala heeft sinds januari van dit jaar alle middelen van de Nederlandse markt gehaald en ook hun doorstuurservice naar de Schloss Apotheek in Duitsland – voor geneesmiddelen die niet in Nederland verkrijgbaar zijn – gestaakt. Deze service kon niet door Weleda worden voortgezet, vandaar dat zij nu een doorstuurservice met een apotheek vlák over de grens – de Linden Apotheek – hebben. (interview Zwart 2020)